Saltburn en het lot van de aristocratie

Alle menselijke vloeistoffen in de film Saltburn (2023) zijn essentieel voor het uitdrukken van schoonheid, verval en het kwaad. Het is geen smerigheid, maar een ongemakkelijke waarheid die de kijker kwelt. Revolutie ligt altijd op de loer, zelfs wanneer het volk te eten heeft en vermaakt wordt. Saltburn toont de ondergang van de aristocratie (heerschappij door de besten). Op basis van de film kan antwoord worden gegeven op de vraag: Hoe kan de aristocratie zichzelf hernieuwen? Hierin zal ik nog niet ingaan op politiek-institutionele ideeën. Ik beperk mij nu tot het bespreken van de culturele invloed van individuen.

De moderne aristocraat van Saltburn, Felix, is aantrekkelijk. Hij is knap, fit, verzorgd, goed gekleed, intelligent, vriendelijk, zelfverzekerd en sociaal vaardig. Het feit dat hij erfgenaam is van een kasteel maakt hem helemaal af. Voor jonge vrouwen is hij dusdanig de verpersoonlijking van het ideale leven dat ze er alles voor over hebben om opgenomen te worden in zijn leven. Hij maakt daar regelmatig gebruik van door tijdens feestjes op een vaagbekende studente af te stappen en haar direct mee te nemen naar bed.

Liberaal-conservatieve dwalers zijn geneigd om in zo’n situatie vooral de vrouw te veroordelen voor haar losbandigheid. Vrouwen kunnen immers zwanger worden, wat fysieke en mentale risico’s met zich meebrengt. De man riskeert ook seksueel overdraagbare ziektes, maar is fysiek sterker en daardoor mentaal minder kwetsbaar. Bovendien zou de man in theorie iedere dag een kind kunnen verwekken zonder enige inspanning te verrichten voor het baren en opvoeden, wat evolutionair gezien winst is. Toch is het niet juist om de verantwoordelijkheid te leggen bij de vrouw. Vrouwen kiezen in principe volledig voor de man die het hoogst in een hiërarchie staat. Als de prins op het witte paard niet voor hen beschikbaar is, zullen ze pas aandacht hebben voor anderen. Behalve deze onbeschikbaarheid kunnen alleen slechte ervaringen iets veranderen aan voorkeuren.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals Desengaño, in onze boekenwinkel.

Dat is waarom mannen bovenaan een hiërarchie persoonlijk een enorme verantwoordelijkheid hebben voor de samenleving. De beste mannen moeten nobel zijn, omdat vrouwen zich anders aangetrokken zullen gaan voelen tot onverantwoordelijke types, wat de overige mannen op hun beurt slecht beïnvloedt. De associatie van de top van de hiërarchie met nobele eigenschappen zoals oprechtheid en verantwoordelijkheidsgevoel zorgt dat overige mannen deze eigenschappen bewust of onbewust zullen trachten over te nemen.

De aristocratie heeft dus de verantwoordelijkheid om het goede voorbeeld te geven. Wanneer dit niet lukt, is er geen sprake meer van aristocratie (nogmaals, heerschappij door de besten). Nieuwe aristocraten zullen de hiërarchie dan over moeten nemen en de verantwoordelijkheid voor het bijsturen van de samenleving op zich moeten nemen. Bij voorkeur is dit een continue ontwikkeling, waarin uit gewoonte gerespecteerde personen en families die gedegenereerd zijn, geleidelijk worden vervangen door burgers die zich bewezen hebben in zowel vaardigheden als manieren. Iemands potentie is afhankelijk van zijn of haar genetische en culturele erfenis. In hoeverre iemand deze potentie waarmaakt is afhankelijk van het respect waarmee diegene de erfenis behandelt.

Zonder ordelijke sociale mobiliteit zijn gewelddadige revoluties onvermijdelijk. In Saltburn vindt dit plaats op kleine schaal. Het is een eenmansrevolutie, met enkele doden als gevolg. De familie Catton is gedegenereerd, wat op het eerste gezicht moeilijk te zien is. Het kasteel is nog in zeer goede staat en, afgezien van enkele piercings, hecht de familie waarde aan klassieke schoonheid. De zwakke plek van de familie is een zwak voor zwakheid. In het kasteel worden gasten toegelaten, niet omdat die veel potentie hebben, maar juist omdat ze zo kansloos zijn. Daarmee kan de familie op een makkelijke manier een contrast tentoonstellen, dat het gevoel van verhevenheid creëert, zonder zelf te hoeven streven naar het goede en het mooie. Maar ze blijken een zeer sluwe moordenaar binnengehaald te hebben, die de familie totaal vernietigt.

Deze sluwe moordenaar is geen aristocraat. Hij is intelligent en tactvol, maar ook lelijk en liefdeloos. Hij zal nooit het goede voorbeeld geven, laat staan leiding kunnen geven. Om te voorkomen dat revoluties plaatsvinden (met of zonder boze menigte), moet de aristocratie aan zichzelf blijven schaven. Noblesse oblige. Aristocraten moeten van zichzelf, familie en vrienden houden en nobelheid eisen. Aristocraten moeten het kwaad in de ogen kijken; staren in de afgrond en klaar zijn voor wat komt. Aristocraten moeten het respect verdienen van het volk en loyaal zijn aan het volk.¹

Vanuit socialistisch perspectief is Saltburn een donkere komedie. In ‘Review: Saltburn – The property of the rich is ripe for the taking!’,² schrijft Tom Wood van Socialist Appeal dat de moordenaar enigszins gelijk heeft. Hij merkt terecht op dat de heersende klasse gedegenereerd is. Hij is ook correct wanneer hij de moordenaar indeelt bij onbeduidende bourgeois, maar dan concludeert hij dat de georganiseerde arbeidersklasse de welvarende positie van de ‘huidige elite’ over moet nemen.

In werkelijkheid keren arbeiders zich pas tegen de heersende klasse wanneer de ‘huidige elite’ niet meer elite is. In de wereld van Saltburn zullen arbeiders, zoals de butler, zich ook tegen de nieuwe heerser van het kasteel keren, maar pas nadat de zichtbare nobele elementen onherstelbare schade zijn toegedaan. De butler heeft echter zoveel respect voor de oude familie dat hij, ondanks dat hij weet hoe het hoort, niet zelf orde en schoonheid zal kunnen herstellen in het kasteel. Hoewel hij en wellicht verwanten van de oude familie onderdeel zullen zijn van de revolutie, is niemand veilig in de chaos. Uiteindelijk verlangt men naar de terugkeer van de heer, terwijl het juist die laatste heer was onder wie het verval onbeheersbaar werd.

In de geschiedenis van revoluties valt een patroon op: Een massale slachting van vermeende machthebbers lijkt pas voor te komen jaren na een kleinschaliger revolutionair moment gericht tegen dezelfde vermeende machthebbers. Er was nog geen massale steun onder de bevolking voor de Bestorming van de Bastille (1789), Bloedige Zondag (1905) en de Bierkellerputsch (1923). Dit waren revolutionaire gebeurtenissen, maar het aantal doden bleef beperkt en dezelfde personen en families bleven nog enkele jaren tot een generatie lang het gezicht van de macht. De massale woede mondde daarna pas uit in respectievelijk de Terreur (1792-1795), de Russische Burgeroorlog (1917-1922) en de Holocaust (1941-1945), naast internationale oorlogen en onderdrukking.

Niemand is veilig in de chaos van revoluties. Wraak zorgt zelden voor gerechtigheid. De vermeende machthebbers worden het slachtoffer, en werkelijke machthebbers die meer op de achtergrond opereren zullen ontsnappen. De zichtbare elite zal altijd verantwoordelijk worden gehouden, zelfs wanneer zij uit luiheid, uit angst of uit een geloof in fundamentele gelijkwaardigheid beslissingen aan anderen laten. Revoluties ontstaan wanneer sluwe of kapitaalkrachtige, maar anderzijds middelmatige mensen in staat zijn om de macht over te nemen binnen prestigieuze organisaties. Wanneer de machthebbers niet langer een baken zijn van schoonheid en kracht. Wanneer aristocraten zelf hun verantwoordelijkheid uit handen geven.

Macht is altijd verdeeld over meerdere groepen en personen. Toch kunnen individuen veel invloed uitoefenen op de loop van de geschiedenis, door de eigen omgeving te beïnvloeden. Met name degenen die respect hebben voor een individu, worden beïnvloed door dat individu. Meningen en manieren worden gekopieerd aan de hand van ethos. De meest gerespecteerde individuen hebben de meest krachtige culturele invloed. Aristocraten aller landen, het verval in u en uw directe omgeving is in uw eigen handen!

Alleen de aristocratie kan revoluties voorkomen, door een elite te blijven. Hiervoor is het noodzakelijk om zichzelf aan hoge eisen voor schoonheid en kracht te houden. Oprechtheid, edelmoedigheid en verantwoordelijkheidsgevoel zijn daar onderdeel van. Het is daarnaast nodig om een geliefde te kiezen op basis van deze nobele eigenschappen, wat op de lange termijn belangrijker is dan komaf. Het niet maken van een (goede) keuze, ofwel losbandig zijn, zaait revolutie. Van boven naar beneden trappen, in plaats van respectvol omgaan met het gegeven dat mensen niet gelijk zijn, zaait revolutie. Degeneratie zaait revolutie.