Zes nabeschouwingen van de verkiezingen

Nabeschouwing 1: Van desillusie naar hoop

Af en toe gebeurt er iets groots dat mensen gedesillusioneerd maakt met het systeem. De lijn die we dan zien is vaak dezelfde, laten we het recente Pim Lammers-debacle als voorbeeld nemen:¹ er gebeurt iets, er is ophef, en de ‘machthebbers’ spinnen het verhaal op een bepaalde manier.

Zo worden degenen aan de ‘verkeerde kant’ niet simpelweg beschouwd als mensen met meer “conservatieve” opvattingen over pedagogie of ouders die hun vierjarigen niet willen blootstellen aan transgenderchirurgie en non-binaire theorieën over gender, maar als christenfundamentalisten, radicaal-rechtse elementen, samenzweringstheoretici of zelfs antisemieten. Je verwacht het niet, maar de wereld zit niet vol kwaadaardige mensen die worden gedreven door alleen de meest primaire oeremoties zoals woede, haat of angst, maar vaak normale mensen zoals u en ik, die worden gedreven door een gezonde combinatie van sentiment en ratio.

Deze goedwillende mensen worden echter samen met tal van andere ‘complotdenkers’, ‘wappies’, en andere melaatse verschoppelingen in de hoek gedrukt en zal hierdoor zeer waarschijnlijk gedesillusioneerd raken met het systeem; met de media, met politici, en in dit specifieke geval met de gesubsidieerde literaire biotoop. Dit is slechts één voorbeeld, er zijn er vele andere, zoals corona of de oorlog in Oekraïne. Merk op dat ik hier niet noodzakelijk een kant kies, maar slechts een proces observeer.

Forum voor Democratie heeft zich gepositioneerd als een gemeenschap voor deze gedesillusioneerde mensen, voor degenen die zijn buitengesloten van de ‘fatsoenlijke’ samenleving. Ik denk dat dit een nobel streven is, en dat een dergelijke partij idealiter deze mensen zou moeten sturen. Mensen die soms van hun complete wereldbeeld ontdaan zijn, want als ‘ik hierover ben bedrogen, wat meer is niet zoals het lijkt’?

Het grootste gevaar voor Forum zijn niet per se de Klaus Schwabs van de wereld, of partijen als de BBB (10% van de FVD-stemmers uit 2021 is naar deze partij overgestapt) of JA21 (4%), maar de gedesillusioneerde achterban (40%!).² In plaats van te preken voor eigen parochie over louter negatieve theorieën die trachten de nieuwste en meest actuele ‘complottheorie’ bloot te leggen, zou er ook een positief wereldbeeld geformuleerd moeten worden. Een wereldbeeld dat het afgebroken wereldbeeld waar we het voorheen over hadden kan vervangen, dat mensen kan sturen en leiden, want als dit niet gebeurt, zullen mensen inderdaad zo ontgoocheld worden dat ze simpelweg uit de ‘fatsoenlijke’ maatschappij stappen en dus ook niet meer stemmen.

Ik raakte in 2017 geïnteresseerd in Forum omdat Thierry de enige was die nadacht over het leven, over filosofie. Daar hebben we meer van nodig, ja, de kritische kant van Forum kan en moet bestaan, maar de positieve kant die een alternatief wereldbeeld wil aanreiken moet nieuw leven worden ingeblazen.

Nabeschouwing 2: De teloorgang van de confessionele politiek

Geschreven door een coalitiepartij-stemmer.

De confessionele partijen hebben alle verlies geleden tijdens de afgelopen verkiezingen. Het CDA heeft zware verliezen geleden, CU lijdt onder haar eigen kabinetsbeleid en zelfs de SGP ziet een minnetje in de uitslag. Zien we hier het einde van de confessionele politiek? Wel volgens de gangbare definitie van confessionele politiek. De voornoemde partijen verwijzen naar God of Christus in hun beginselprogramma’s en zijn dus gestoeld op een bepaald geloof, een bepaalde confessie. Het verdwijnen van God en Christus uit de politieke beleving betekent echter niet het verdwijnen van de confessie: geloof is breder dan geloof in God. Als we het begrip van confessie oprekken, zien we direct andere confessionele partijen opdoemen aan de horizon: de partijen die geloven in de markt, de Natuur, de mens, haar vrijheid, haar gelijkheid. Door het verdwijnen van de partijen die traditioneel als confessioneel worden bestempeld, verdwijnt het zicht op de veelkleurigheid van confessies. Wanneer het zicht op de veelkleurigheid van confessies verloren gaat, raakt het zicht op het gelijk van een ander belemmerd en komen we in een impasse terecht waar eenieder gelooft dat hij of zij de Waarheid in pacht heeft. De teloorgang van de confessionele partijen gaat niet voor niets hand in hand met een verruwing en verkokering van de maatschappij. De verruwing en verkokering van de maatschappij brengt ons bij de grote winnaar van de afgelopen verkiezingen, de BBB. Zij brengen broederschap terug op de agenda.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals Desengaño, in onze boekenwinkel.

Sinds de komst van de liberale democratie zijn er grofweg 3 hoofdstromingen: vrijheid, gelijkheid en broederschap. De stromingen vertalen zich in liberalen, socialisten en confessionelen. Liberalen op rechts, socialisten op links en confessionelen in het midden. Wanneer gesproken wordt over de teloorgang van het midden wordt vaak verwezen naar de VVD en de PvdA, maar het echte midden is te vinden bij het CDA. De liberalen vertrouwen op de markt, socialisten op de staat, maar het CDA staat daar tussenin. Dat is ook logisch: wanneer jouw pijler broederschap is, dan is jouw blik gericht op gemeenschappen. Het is vanuit gemeenschappen dat er sociale binding ontstaat, maar binnen die gemeenschappen is er ook de vraag naar recht en orde. De confessionelen en dan dus met name het CDA weten met normen en waarden de gemeenschapszin op peil te houden. Het CDA heeft echter al lange tijd haar glans verloren, omdat de partij niet meer haar oude bronnen weet aan te raken. Het CDA is een confessionele partij zonder echte confessie. Kiezers proeven dat en vluchten weg. Ze vluchten naar de BBB.

De BBB is de partij die vanuit een seculiere blik invulling geeft aan broederschap. Haar confessie is de menselijke maat. Waar confessionele partijen de gemeenschap nog in een breder verband konden trekken door te wijzen op de internationale geloofsgemeenschap, kan BBB enkel wijzen op de kleine kernen, de lokale akkers en de plaatselijke bibliotheek die uit het zicht verdwenen is. De partij is wat dat betreft ook beperkt houdbaar: broederschap werkt alleen in een bezield verband. Seculier broederschap is een zeer fragiel bindmiddel. Bovendien vraagt het huidige klimaat (pun intended) om een groter broederschap dan alleen de menselijke maat. Het huidige klimaat vraagt ons om om te zien naar alle aardbewoners, of ze nu van vlees en bloed zijn of leven in een digitale wereld. Enkel binnen een bezield verband waarbij er een transcendent appel op ons wordt gedaan om om te zien naar anderen in de meest brede zin van het woord, is broederschap echt vruchtbaar. De confessionele politiek lijkt de onderwereld te hebben betreden, maar zal ook weer oprijzen uit de dood.

Nabeschouwing 3: Niet stemmen in een wereld vol stemmers

Geschreven door een niet-stemmende moslim.

Veel mensen besluiten om niet te stemmen bij verkiezingen. Deze groep niet-stemmers wordt vaak bekritiseerd door degenen die van mening zijn dat het uitbrengen van een stem een burgerplicht is en dat het niet-stemmen betekent dat je geen recht hebt om over de uitkomst te klagen. Niet-stemmers worden soms zelfs bespot met termen als ‘minkukels’ of ‘onwetend’. Maar is dit terecht?

Mensen die ervoor kiezen om niet te stemmen, doen dit vaak als vorm van protest tegen het huidige politieke systeem. Het systeem zelf is hun een doorn in het oog en vormt hun grootste zorg. Wanneer ze voorstellen dat we op de partij moeten stemmen die het meest aansluit bij onze idealen, vergeten ze dat ze ons vragen om actief deel te nemen aan een systeem dat elke partij in een keurslijf dwingt waar ze aan moeten voldoen. Anders worden ze als staatsgevaarlijk bestempeld. Het systeem bepaalt dus de regels van het spel voor alle politieke partijen die hieraan willen deelnemen. Stemmers denken dat hun stem een tegenwicht biedt aan coalitiepartijen, dat is wellicht zo, maar dat is niet de oplossing waarnaar wij streven. Wij streven ernaar om het systeem ofwel te vervangen ofwel te veranderen. Want geloven de stemmers echt dat hun partij een einde zal maken aan de woke-cultuur? Geloven ze dat hun partij grote veranderingen teweeg zal brengen?

Helaas zal uiteindelijk elke knie zich moeten buigen voor het systeem. Daarom is niet alleen een machtsverschuiving in Nederland nodig, maar een mondiale machtsverschuiving. Een die, zoals de geschiedenis ons leert, zelden via politieke/democratische wegen wordt bereikt. Er zijn veel manieren om geweldloos actie te voeren, politieke partijen zijn slechts kleine spelers in een veel groter en complexer systeem. Een systeem dat wordt beïnvloed door enorme multinationale bedrijven, banken en andere grote spelers in de economie. Deze bedrijven hebben enorme economische en politieke macht, en vaak bepalen zij de koers van het beleid. Zij willen juist dat je stemt, zoals Guénon op mooie wijze zegt:

Maar het grote vermogen van hen die de controle hebben in de moderne wereld, is om de mensen te laten geloven dat zij zichzelf regeren; en de mensen zijn des te meer geneigd om dit te geloven, omdat zij erdoor worden gevleid en omdat zij sowieso niet in staat zijn tot voldoende reflectie om de onmogelijkheid hiervan te zien. Om deze illusie te creëren werd ‘algemeen stemrecht’ uitgevonden: de wet wordt geacht te worden gemaakt door de mening van de meerderheid, maar wat over het hoofd wordt gezien, is dat deze mening heel gemakkelijk kan worden gestuurd en aangepast; het is altijd mogelijk, door middel van geschikte suggesties, om stromingen te wekken die in deze of gene richting bewegen.

Nabeschouwing 4: Hup Rutte en Kaag

Geschreven door een FVD-stemmer.

Twitteraar ‘Haagse Insider’ betoogde dat de coalitie vast moet houden aan hun stikstofbeleid, omdat volgens hem ‘stikstof’ een belangrijk onderwerp was voor de campagne, en de kiezer het beleid van de coalitie in meerderheid heeft gesteund.³ Droog-feitelijk klopt dat; in een polder-democratie die gekenmerkt wordt (of werd?) door het zoeken naar consensus is het echter niet zo zwart-wit. “Rug rechthouden” moedigt Haagse Insider de coalitie aan, om vervolgens door andere Twitteraars te worden gewezen op het gevaar van deze houding.

Toch wil ik me bij de aanmoediging van ‘Haagse Insider’ aansluiten, al ware het waarschijnlijk met andere motieven. Hoewel ik namelijk ook grote vraagtekens heb bij de willekeur die de coalitie toepast bij het ‘normeren en beprijzen’ van stikstof, en hoewel ik de definitie van ‘natuur’ in Nederland ook problematisch vind, zit ik niet te springen om het opheffen van die normen.

Waarom? Ten eerste omdat ik niet wil dat ons land nog sneller, nog voller wordt gebouwd met woningen, industrie en megastallen. De middenklasse is de pijn van de stikstofrestricties vooral gaan voelen via het woningtekort. ‘Stikstof’ is daarin echter maar één kant van het probleem; de andere kant is de noodzaak aan meer woningen die hoofdzakelijk gedreven wordt door massa-immigratie. Ik wil simpelweg veel minder immigratie en daarmee een minder volgebouwd land, dus laat die normen nog maar even staan. Nu is het natuurlijk zo dat de coalitie die immigratie juist wél wil, en daarvoor ruimte wil maken door de veestapel te halveren. Ik ben echter niet overtuigd van de strengheid van BBB t.a.v. immigratie, en ben dus bang dat we onder BBB wel eens het slechtste van twee werelden zouden kunnen krijgen: uitdijende bio-industrie én ongebreidelde immigratie.

Dat brengt me op reden twee: de intensieve veehouderij mag van mij een stuk minder. Ik ben gevoelig voor het argument van PvdD leidster Esther Ouwehand, die betoogde dat de afgelopen decennia het aantal boeren enorm is gekrompen terwijl het aantal gehouden dieren enorm is toegenomen. De keuterboer kan niet bestaan in de visie van de LTO, waar Caroline van der Plas vandaan komt. Verdere consolidatie, nog grotere stallen, forse winsten voor veevoederbedrijven, vee-pharma en Rabobank, maar weinig toekomst voor de boeren persoonlijk. Dit laat eventueel dierenleed en het feit dat er vooral voor export geproduceerd wordt nog buiten beschouwing.

Hetzelfde argument treft overigens de industrie: laat er maar strenge normen bestaan die de vervuiling van onze leefomgeving enigszins in toom houden. Centjes en spullen zijn leuk, schone lucht en een mooie omgeving zijn leuker.

Ten slotte heb ik ook een cynisch motief voor mijn aanmoediging aan Rutte en Kaag: laat de reeds bestaande kloof tussen de macht en het volk maar duidelijker worden. De houding van Rutte, maar vooral van Kaag, jegens kiezers aan de flanken en op de marges, is er één van hautaine walging. Niet alleen geloven zij op een exclusivistische manier in hun eigen gelijk; zij gunnen ‘die mensen’ eigenlijk geen blik waardig. Ik geloof dus niet dat Rutte en Kaag uit eigen beweging plaats gaan maken voor de ideeën van BBB, en in ons gebrekkige systeem van parlementaire democratie hoeven ze dat nu ook niet. En dus, verwacht ik, zullen de flanken groeien en de marges breder worden, en zullen meer mensen gedwongen worden na te denken over de diepere gebreken in onze cultuur en bestuursvorm.

Nabeschouwing 5: Vermenging landelijke en lokale politiek

Geschreven door een SP-stemmer.

De verkiezingen van afgelopen woensdag zijn voor mij een grote teleurstelling geweest. Ik had geen illusies dat de partij waar ik traditioneel op stem –de SP– zou groeien. Ze peilt immers al jaren op verlies. Mijn teleurstelling heeft meerdere andere redenen:

1. De vermenging van landelijke TK-politiek met lokale PS-politiek. Waar je ook keek: je zag alleen lijsttrekkers van de TK-verkiezingen met elkaar in debat gaan. Nergens heb ik lijsttrekkers uit de provincie gezien! Dat speelt nieuwe partijen in de kaart: immers kan zo niet naar voren komen hoe onervaren sommige partijen zijn en wat hun motivaties en programma’s zijn.
2. Eenzijdige campagnes. De enige onderwerpen waar je echt veel van meekreeg waren stikstofbeleid en democratische waarden. Dit werd natuurlijk deels ingegeven door de prevalentie van boeren en klimaatdemonstranten in de afgelopen weken. Nergens heb ik iets gehoord over de onvrede bij regiovervoerders, financieel wanbeleid of monumentenzorg. Het ging alleen maar over klimaat, natuurbeleid, stikstof en boeren. Niets hiervan is iets waar ik genoeg over weet om mijn stem erop te baseren.
3. Proteststemmers en hun motivaties. ‘We willen betere gezondheidszorg’, ‘de Eerste Kamer wordt gekozen door de Provinciale Staten en daarom moet rechts daar zo groot mogelijk worden’, ‘we kunnen het stikstofbeleid stoppen en weigeren boeren te onteigenen als we de grootste worden’. Wat voor redenen zijn dit? Gezondheidszorg wordt nauwelijks beïnvloed door de provincies, de Eerste Kamer dient los te staan van wat er gebeurt in de Tweede Kamer (daarom ook deels mijn onvrede over punt 1), en het stikstofbeleid staat deels vast in Europese regelgeving en door de rechters opgelegde maatregelen. Niks hiervan is concreet en niks hiervan kán middels de Provinciale Staten. Deze dan: ‘we willen een signaal afgeven aan de regering!’ – oh, dus daarom stemmen we op het grootste allegaartje aan ex-partijleden van de regering, die gaan vást verschil maken! Wat een onnozelheid.
4. Stad vs. Platteland. Hoe je het ook wendt of keert: wie de kaart met uitslagen per gemeente bekijkt, ziet een duidelijke scheiding tussen stad en platteland. Waar de grote steden vooral links, D66 of VVD stemmen, zie je dat het platteland en de regio vooral BBB stemmen. In mijn gemeente werd BBB vierde, in Rotterdam vijfde. En toch is de partij de grootste van de provincie vanwege de lage opkomst in de steden (44% in Rotterdam, 47% in DH) en claimt ze ‘stad en platteland te willen verenigen’. Dat doet ze niet, ze appelleert niet aan de kiezer in de grote stad. En de partijen die daar wel de grootste zijn, zijn niet de partijen waarmee BBB wil samenwerken. Dat zal niet leuk worden voor stedelingen, die wel te maken hebben met protesten als men niet tevreden is (wie gaat er nou bv. protesteren in de Molenlanden, waar bijna driekwart van de mensen gestemd heeft?) en met gevolgen van slecht provinciaal beleid.

Er zijn wel enkele lichtpuntjes wat mij betreft:

• De regeringspartijen zullen in de EK kleiner worden. Dit dwingt ze om nog meer de consensus te zoeken met andere partijen.
• De groei van BBB lijkt vooral te komen vanuit FVD en CDA. Er zijn geen grote veranderingen op links en de PvdD groeit. Dat is gunstig.
• De samenvoeging van Groenlinks en PvdA lijkt in de Eerste Kamer gunstig uit te pakken. Ik ben zelf geen groot fan van de beide partijen, maar ben blij dat ze tegenwicht kunnen bieden aan BBB.

Nabeschouwing 6: BBB’s Eerste Kamer lijst, weinig affiniteit met gewone man?

Geschreven door een BBB-stemmer.

De verkiezingswinst van BBB was groter dan verwacht. Zo groot zelfs dat de partij van Caroline van der Plas in elke provincie de grootste Statenfractie zal leveren. Dit betekent dat het initiatief bij BBB zou moeten liggen, mits zij zich niet door sluwheid en ervaring bij partijen als de VVD laten verrassen. Door een snel akkoord te sluiten met partijen als JA21 kan BBB in diverse provincies de VVD dwingen te kiezen tussen de landelijke koers (en dus onbestuurbare provincies) of de provinciale koers (en dus een splijtzwam worden binnen de partij).

Het probleem bij de winst van BBB zit ’m meer in de lijst voor de Eerste Kamer. Ongeveer de helft van de top 10 kandidaten is afkomstig van de VVD en het gros van de kandidaten komt uit beroepen met weinig affiniteit met de gewone man. Kandidaat Elly van Wijk (voormalig VVD’er) gebruikt zelfs het melkveebedrijf van haar echtgenoot om enigszins te maskeren dat ze bankier is. Het is dan ook de vraag of de kiezer die BBB stemde omdat ze klaar zijn met politieke spelletjes van de gevestigde orde vertegenwoordigd zullen worden in de Eerste Kamer. Dit werpt de terechte vraag op of BBB niet vooral meer provinciale vertegenwoordiging wil, maar niet per se fundamentele systeemkritiek heeft: men is vooral boos dat men niet mee mocht spelen met de hoge heren in Den Haag, maar heeft geen problemen met de verdere betonrot van het politiek-bestuurlijke fundament.

Kortom: BBB zal in de provincie een goede rol kunnen spelen in het ontwrichten van huidig beleid, maar het is de vraag of de partij in de toekomst de hoop van afgehaakt Nederland blijft of zich ontwikkelt tot een provinciale ‘reboot’ van het CDA.