De verwevenheid van de zorgcrisis en de zingevingscrisis

In het Algemeen Dagblad verscheen onlangs een artikel met de kop ‘Ziekenhuis gaat niet meer iedereen helpen - “Dit is geen supermarkt waar iedereen iets kan kopen”’.¹ Hoewel de verontwaardiging op Twitter politiek spectrumbreed was, kunnen we deze toch karakteriseren als sociaal-democratisch. De verzorgingsstaat is daar immers het kind van en wij, als kinderen van de verzorgingsstaat, zien het recht op zorg als onvervreemdbaar.

We kunnen onze stem toevoegen aan het koor der verontwaardigden, maar het is filosofischer om dieper in te gaan op de vraag waarom de zorg onder onhoudbare druk staat. Bij monde van Socrates zegt Plato in De staat het volgende:

Als een gemeenschap geteisterd wordt door bandeloosheid en ziekten, schieten rechtbanken en ziekenhuizen als paddestoelen uit de grond. Dan komen rechtspraak en geneeskunde in hoog aanzien te staan en heel wat mensen proberen in die vakken carrière te maken, nietwaar?

Als we hierin meegaan,² moeten we het feit dat de Nederlandse staat in 2023 meer dan een kwart van de begroting inruimt voor zorgkosten zien als symptoom van decadentie.³

Laat ik mijn kaarten op tafel leggen: ik ga hier ook in mee. Niet uit de sociaal-darwinistische of fascistische overtuiging dat niet iedereen recht heeft op gezondheid, maar omdat als de zorgbehoefte zo groot is en zo drukt op de staatskas, dat er op wijst dat er structurele oorzaken aan ten grondslag liggen. Mensen worden niet zomaar ziek; een zieke samenleving maakt mensen ziek. Daar ligt het probleem en daar moet wat aan gedaan worden.

De geneeskunde is toe aan een paradigmawisseling

Als voorkomen beter is dan genezen, zoals het spreekwoord luidt, zou ‘voorkomkunde’ ook belangrijker moeten zijn dan geneeskunde. Ik durf de stelling aan dat minstens de helft van de zorgkosten bespaard kan worden door betere preventie. Denk hierbij aan gezonde voeding en beweging.

Maar laten we vooral de geestelijke gezondheid niet buiten beschouwing laten in een land waar inmiddels een kwart leidt aan de een of andere psychische stoornis en 1 op de 6 jongeren suicidaal is - en niets wijst er op dat deze cijfers niet verder gaan oplopen.⁴⁵ Deze statistieken vormen wel zo’n schreeuwende aanklacht tegen de maatschappij, dat het een schande is dat niet alle alarmseinen branden en loeien. Wie niet verder komt dan dat de bezuinigingen op de GGZ onder minister Schippers in 2011 moeten worden teruggedraaid, is geen diepe denker. Hoofdpijn wordt immers ook niet veroorzaakt door een gebrek aan aspirine, ook al kan dat enige verlichting bieden.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals De seksuele revolutie, in onze boekenwinkel.

Terzijde edoch terzake: een geestelijke stoornis brengt bijna altijd ook lichamelijke problemen met zich mee en lichamelijke klachten zijn vaak symptoom van een onderliggend geestelijk probleem. Ik wil niet te ver op dit pad gaan omdat het bepaald mijn vakgebied niet is, maar ik wil toch niet onvermeld laten dat zelfs kanker (een ’lichamelijk’ probleem) een statistische correlatie met onderdrukte woede (een ‘psychisch’ probleem) vertoont, die zo significant is dat ze op minst heel veel meer onderzoek verdient.⁶ Onderzoek dat zomaar eens tot een medische paradigmawisseling kan leiden, of er tenminste aan bijdragen, die recht doet aan de innige verbondenheid van lichaam en geest. Een verbondenheid die zelfs zo innig is, dat er naar mijn mening in wezen sprake is van metafysische eenheid.

Maar ik verlaat dit zijpad nu voordat ik nog meer munitie verschaf aan de kleingeesten die staan te springen om mij als kwakzalver weg te zetten.

De zorgcrisis als symptoom van de zingevingscrisis

De ware oorzaak van de gezondheidscrisis, geestelijk en lichamelijk, moet gezocht worden in de zingevingscrisis waar we mee te kampen hebben. Naar zijn aard is die natuurlijk veel moeilijker te ‘bestrijden’ dan de boel pappen en nathouden met symptoombestrijding. Het is in ieder geval geen kwestie van geld ertegenaan gooien. Het is een filosofische uitdaging waar we als samenleving, ja zelfs als mensheid voor staan. Wie een eindje op weg wil worden geholpen hiermee, raad ik de lezingenserie The meaning crisis van John Vervaeke aan, die als sleeper hit geldt.⁷

Nog eens ten overvloede: hoe hoog ik hem ook heb zitten, ik ga niet mee in Nietzsches stelling dat de zieke een parasiet op de samenleving is en een arts zijn patiënten met een dagelijkse dosis walging tegemoet moet treden.⁸ Zelfhaat speelt hier overigens een grote rol; zijn hele leven lang was hij noch lichamelijk noch geestelijk gezond.⁹

Nee, de zieken verzorgen is een deugd en er moet hier ruim geld voor vrij worden gemaakt in een beschaafd land. Maar het kan niet de bedoeling zijn van de verzorgingsstaat, dat ze de hele samenleving kopje onder trekt.

Ik schrijf dit als iemand die zelf ook niet blaakt van de lichamelijke en geestelijke gezondheid.