Dialoog III
Post-pandemisch verzet
Mark: Hallo beste vriend, ditmaal heb ik een vraag voor jou. Denk je dat het überhaupt mogelijk is om te hardhandig op te treden tegen corrupte bestuurders, tegen samenzweerders? Vind je ook niet dat halfslachtig ingrijpen een situatie kan verergeren, in het bijzonder in politieke zin. Met andere woorden: dat het ongepast, respectloos en smakeloos is om op een bepaalde plaats en tijd aandacht te schenken aan iemands uitleg, wanneer vooraleerst de aanklacht nog scherper dient te worden geformuleerd?
Johan: Een interessante en provocerende stelling, dat moet ik toegeven. Mij is het duidelijk waarom dit vraagstuk voor jou van belang is. Als ik er filosofisch op reflecteer dan neig ik ertoe het politieke belang van een aanklacht, wat voor aanklacht dan ook, te relativeren. Valt er wel echt zoveel te klagen als het gaat om hoe het landsbestuur is ingericht, om hoe de democratie functioneert? Hoe hardvochtig kan of moet je zijn? Gaat het hierbij niet om tegenstanders die gewoon hun rol spelen? Je zult in dit gave land voor lief moeten nemen dat bepaalde mensen iets heel anders voorstellen bij acceptabele grenzen dan jij, dat zij hun doen en laten anders toetsen, dat zij in de eerste plaats hun acteertalent hoger aanslaan. Op het politieke toneel dient die speelruimte groot te zijn. Het ligt er ook aan wie je bedoelt met de samenzweerders. Heb je een goed beeld van ze en van hun werkwijze? Soms is het goed om je vijanden dichtbij te houden, soms is het funest. Daarbij gezegd: er lijkt op dit moment wel iets te ontstaan onder delen van de bevolking. Men keert zich af, is wantrouwend naar de regering. En wat onderzoeksbureaus daar dan van vinden doet er niet toe: voor een belangrijk deel gaat het om gezond wantrouwen. De regering wordt gesteund door een minderheid. Is het er de tijd naar om flink aan de boom te schudden? Wie weet? Je zult, en dit geldt voor iedereen binnen een samenleving als de onze, altijd moeten opletten wie je ten val brengt.
Mark: Ik ben het deels eens met wat je zegt, en ik ben het roerend eens met wat je zegt over het gezond wantrouwen, dat groeiende is. Aanklachten formuleren is een precaire zaak. Het gaat daarbij om het beoordelen van iemands betrokkenheid en/of het problematiseren van iemands afzijdigheid in bepaalde omstandigheden. Wat er verlangd wordt door de aanklager is meestal wel duidelijk: genoegdoening, gerechtigheid, wraak. Helaas gaat het bij de meeste aanklagers om incompetente lieden die onvoldoende zijn ontmoedigd tijdens hun opleiding. Een minimum aan fatsoen dienen we met zijn allen te behouden. Geldige redenen om met slachtofferschap te koop te lopen bestaan niet, ongeacht de rechtsgang. Of je nu wel of niet ten val wordt gebracht: weersta de slachtofferrol en ga niet lopen jammeren, want zulk gedrag dient nergens toe.
Johan: Zoveel discussies ontstaan door kwetsbare ego’s, maar er zijn daarnaast ook zaken die niet ter discussie staan. Tot dusver hebben we een jaar van stakingen, politieke vervolgingen, protesten en presentaties van compleet idiote plannen achter de rug. Er blijken ambtelijke denktanks en overleggen te bestaan die hier absoluut niet thuishoren. Het is van een uiterst bedenkelijk niveau allemaal, men acteert ontzettend laag bij de grond. Tijdens de coronapandemie, die nu hoegenaamd voorbij is volgens de WHO, zijn er veel mensen in ons land totaal verstrikt geraakt in de farma-fuik van desinformatie. Het journaille… maar ach, daar hebben jij en ik al uitvoerig genoeg over gesproken; je ziet marionetten de meest vreemde sprongen maken. Het was voor iedereen duidelijk wie opkwam voor welke belangen: men kocht influencers, krantenpagina’s en zendtijd om de boel op te hitsen en men kreeg het gedaan om anderen de mond te snoeren. Veel te veel mensen namen het voor lief, de normen zijn verschoven. Beetje bij beetje komen er feiten aan het licht; feiten die, geloof ik, op wat voor manier toch al wel spoedig aan het licht waren gekomen.
Mark: Correct, zo zie ik dat ook. Dit gebeurt ontegenzeggelijk en het heeft een politieke dimensie, wat overigens niet hoeft te betekenen dat dit leidt tot politieke consequenties. Maar de politieke dimensie is evident, er zijn immers besluiten genomen, deals gesloten en grondrechten geschonden alsof het een uitzonderingssituatie betrof. Keer op keer op keer, door diverse bestuursorganen en overheidsinstanties. Hoe dit alles juridisch, wetenschappelijk en financieel kan worden verantwoord en aan wie dan verantwoording moet worden afgelegd… mij ontbreekt het aan informatie en kennis om op grond van alles iets definitiefs te kunnen zeggen. Ik verwacht er toch niets van hoor. Door toedoen van de pers zal de pleuris niet uitbreken. De meesten zijn journo’s zonder lef en moraal. Ik weet dat het niet klopt wat er speelt bij de machthebbers, toen en nu. Ik weet dat er veel onzeker blijft. En onzeker blijft vooral wat er aan de besluitvorming in de toekomst gaat veranderen. Omdat men de macht geconcentreerd wil houden verandert er weinig aan de machthebbers; het verhaal van de poppetjes en de baantjescarrousel.
Johan: Nou en of. Schaamteloos spelen ze elkaar in de kaart. Alles wordt in het werk gesteld om maar iemand van het partijkartel te kunnen steunen. Lekken naar de pers hoort daar zeker bij. Mensen die wel over bewezen kwaliteiten beschikken, mensen die wat zouden kunnen betekenen, zij krijgen ervan langs. Het is een hard gelag.
Mark: Het ontbreekt aan transparant bestuur. Dat is een simpele constatering: het ontbreekt in ons land aan transparant bestuur. Over de hele linie, op allerlei mogelijke beleidsterreinen. Dit is een structureel probleem. En ook jij zult herkennen welke tegenargumenten er worden ingebracht wanneer je hierop zinspeelt: dat een en ander in Europees verband is vastgelegd… dat er in Nederland nu eenmaal compromissen moeten worden gesloten… dat er op een redelijke basis een afgewogen besluit wordt gemaakt om nadelige effecten te vermijden die we anders zouden ondervinden over vijf, tien of zelfs twintig jaar. Allemaal onzin, quatsch! Onzin in zoverre: dat het totaal ongeloofwaardig is om die argumenten in te brengen én tegelijkertijd vol te houden dat transparantie het doel is van de overheid. Voor veel van deze kwesties geldt immers dat ‘een beetje’ transparantie niet volstaat; het is er of het is er niet. Óf je streeft ernaar burgers volledig toegang te geven tot informatie aangaande de meest netelige kwesties óf je verkiest berichtgeving via andere kanalen om deze specifieke informatie verborgen te kunnen houden.
Johan: Je laatste punt begrijp ik volledig. Maar je zegt zelf ook dat er voor jou zaken onduidelijk blijven wat betreft de verantwoording. Ga je daarmee niet al te gemakkelijk voorbij aan sommige controlemechanismen in ons rechtssysteem die nu al in werking zijn gesteld? Verschilt de transparantie die jij voorstaat van de transparantie die je van behoorlijk bestuur mag verwachten en hoe reëel is de norm die jij hanteert?
Mark: Misschien druk ik me minder filosofisch uit dan dat je van me gewend bent. Ik neig er altijd naar het openbaar bestuur te toetsen op onbehoorlijkheid. Er worden rapporten geschreven waarvan alleen de meest gunstige uitkomsten worden overgenomen, waarschuwingen van experts, inspecteurs en medici worden genegeerd, er worden rekenmodellen gehanteerd die totaal niet deugen, het rechtssysteem wordt gebruikt om anderen te onderdrukken. Veiligheidsdiensten zien overal complotdenkers, ze opperen maatregelen alsof het om stoute kinderen gaat.
Johan: Je zou kunnen stellen dat men eredoctoraten, lintjes en Machiavelliprijzen en nog tal van onderscheidingen heeft uitgereikt aan mensen die in een fatsoenlijk land inmiddels aan de schandpaal zouden zijn genageld.
Mark: Wat kan ik daarop antwoorden? We weten wie ze zijn, dat zeker. En ach, het blijft zoals ze zeggen: in Nederland zat na de oorlog iedereen in het verzet. Het valt niet mee om leed te herdenken wanneer anderen zich bezighouden met borstklopperij. Het beeld raakt vervormd, het zwijgen verraadt schuld, de waarheid wordt geweld aangedaan. Dit kabinet start commissies, huurt peperdure accountants en consultants in en richt werkgroepen op… om uiteindelijk slachtoffers tegemoet te komen met toespelingen op toezeggingen. Het is gewoon walgelijk, ongekende hypocrisie. Ik trek dat bijzonder slecht. Gekoesterde incompetentie alom. In deze context zou ik je daarvan een, voor mijn doen, wat ongebruikelijk voorbeeld willen geven.
Johan: Ga je gang.
Mark: Je vermeldde al even de lintjesregen. Wat me tevens opviel voorafgaand aan koningsdag – en je weet hoe weinig de familie van de Oranjes mij interesseert – hoeveel aandacht er werd besteed aan de beeldvorming rondom het staatshoofd. Het ging dan nog steeds om het vakantiebezoek aan Griekenland van 2020, hoe het bestond dat de koning tegen advies van de regering in met zijn gezin in het vliegtuig stapte. Hoe makkelijk wordt voorbijgegaan aan wat er echt leeft onder de bevolking? Mensen willen nu eenmaal erop uit trekken, ervaren hoe het eraan toe gaat buiten ons kikkerlandje. Gelukkig maar. De verontwaardiging van toen was gespeeld en onterecht. Maar erger dan dat: hoe makkelijk wordt voorbijgegaan aan wat de bevolking de afgelopen jaren heeft moeten ondergaan? De schoolsluitingen, de vaccinatiedwang, de schandalige berichtgeving, het politiegeweld, de avondklok. Het openbare leven is op een wijze verstoord die we na de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben gekend. Hoe ellendig is het wel niet dat het revisionisme van pathologische leugenaars algemeen geaccepteerd raakt?
Johan: Dat is zeker ellendig, er is weinig besef hoe stapelgek kabinetsleden en wetenschappers…
Mark: Ik krijg bericht dat mijn Uber klaarstaat.
Johan: Tot ziens dan maar weer!
