Fatalisme, ondergang en wederopstanding
5 minuten leestijd
Intan

Fatalisme, ondergang en wederopstanding

Beschouwing over het lot der Westerse beschaving

Fatalisme, ondergang en wederopstanding
5 minuten leestijd

Fatalisme heeft de westerse geest overgenomen. Na het Fukuyamiaanse optimisme van de jaren 90 regeert het pessimisme en lijkt de ondergang van het Avondland definitief te zijn aangebroken. De voortekenen zijn overal te zien en reeds lange tijd voorspeld. Zoals Spengler aankondigde gaan alle beschavingen uiteindelijk ten onder aan interne corrosie van de scheppende kracht.1 Een beschaving valt stil en schept geen waarlijke nieuwe dingen meer. Datgene wat gecreëerd wordt zijn hoogstens nieuwe externaliteiten maar de essentia blijven gelijk. Sterker nog, de essentia van de beschaving zullen gaan verrotten en uiteindelijk ten onder gaan.

We zien het om ons heen: de teloorgang van elke traditionele structuur, van de kerk tot de familie, de afbrokkeling van iedere waarlijke moraliteit ten gunste van een hedonistisch en decadent liberalisme, inhoudsloos maar bovenal zielloos. Het perspectief van onze levens, van onze beschaving, is slechts nog horizontaal, het Kruis, dat tevens naar boven wees, is omgevallen. ‘Wij hebben God gedood’ riep de dolle mens 150 jaar geleden uit en sindsdien ‘vallen we aan een stuk door’, ‘zonder boven’, ‘zonder beneden’, als door een ‘oneindig niets’.2

We kijken om ons heen en zien gebroken gezinnen, gebroken geesten, en kunnen niet anders dan concluderen dat een beschaving die zelfs de meest heilige aardse banden – het huwelijk tussen man en vrouw – niet weet te honoreren ten dode is opgeschreven. De meeste huwelijken stranden nog voordat de dood zijn intrede kan hebben gedaan en de resultaten hiervan zijn duidelijk. Ongelukkige kinderen opgroeiend in huishoudens van steeds wisselende samenstelling en zonder eenduidige vader- en moederfiguur. Kunnen wij het onder dergelijke condities echt vreemd vinden dat de psychische problemen onder de jongste generatie waarlijk gigantische proporties heeft aangenomen? En sprekend over de vader- en moederfiguur, ook deze uiterst noodzakelijke archetypen zijn aan de corrosie onderhevig. Het feminisme heeft elke archetypische rol tot onderdrukkend verklaard en de huidige gendertheoretici verklaren zelfs de geestelijke zieke mens tot norm. Bij een conflict tussen geest en biologische realiteit delft de laatste het onderspit. De mens is zijn eigen meester geworden, geen werkelijkheid hoeft hij meer te accepteren laat staan respecteren.

De moderne mens is verworden tot de Niezscheaanse Übermensch. Hij schept zelf zijn waarden, hij schept zelf zijn zelf — het paradoxale hiervan niet onderkennend —, kortom de mens is de maat van alle dingen geworden.

En wat zijn dan die waarden die deze mens in al zijn vrijheid voor zichzelf heeft gecreëerd? Plat consumentisme, hedonistische genotsbevrediging en oeverloze decadentie. Kijkt naar onze feesten, kerstmis is verworden tot een eetfestijn omgeven door hoogstens een bezoek aan de kerk als ware het een bezoek aan het lokale rariteitenkabinet, een vermakelijk toneelvoorstelling maar niet meer dan dat. De hoogste waarde die nog wordt nagestreefd is het bij elkaar komen met de familie. Ja, dit gevoel heeft de moderne mens nog wel, dit streven voelt zij aan en borrelt op in het bloed, maar zij beseft niet dat de twee kerstdagen slechts een holle echo zijn van de waarlijke familiebanden die de mens altijd gekend heeft en waar zij in zijn diepste zijn naar verlangt. De kerstdagen zijn voorbij, oma gaat weer naar het verpleegtehuis, moeder gaat weer fulltime aan de slag en de kinderen zitten weer in opvang of reizen weer richting de stad om zich te bezondigen aan de futiliteiten van het studentenleven.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals Reactionary Modernism, in onze boekenwinkel.

Reactionary Modernism

Kan het nog schrijnender zal de aandachtige lezer zich nu afvragen. Helaas is het antwoord ja. De zondigheid der moderne beschaving is zo tot onze kern doorgedrongen dat de meeste van ons de grootste bloedzonde, het hoogtepunt der moderniteit zo gij wilt, niet eens meer herkennen. Vrijheid, vrije keuze en carrière zijn de hoogste deugden geworden en alles moet daarvoor wijken. ‘Ontwijd de naam van je God niet door een van je kinderen aan Moloch te offeren’ klonk het boven op de Sinaïberg. Een Wet van boven gegeven, haar oorsprong in het transcendente, vervangen door de wet die wij onszelf hebben gegeven. De slachtoffers, onschuldig en puur, worden met duizenden per dag naar de slachtbanken geleidt. De heilige en intiemste band, die tussen een moeder en haar kind, is voorwaardelijk geworden – zoals eigenlijk alles dit is geworden. De onvoorwaardelijke liefde is definitief vanaf het begin de strot doorgesneden. Dit is de weg van de overdaad van vrijheid, de weg van de fetisjering van de vrijheid, dit is de weg die leidt naar de dood.

Rest ons de vraag of deze ondergang, de laatste akte der westerse beschaving, definitief is of dat een dergelijke duistere toekomst nog afgewend kan worden. Zowel de grote teleologische denkers als Hegel en Marx, als ook de grote cyclische denkers Spengler en Guénon stelden dat de geschiedenis enkel vooruit kan bewegen. Uiteraard, tijdelijke teruggangen zijn mogelijk, maar voor wie het geheel overziet, ziet enkel vooruitgang. Vanuit een horizontaal perspectief hebben zij waarschijnlijk gelijk in hun noodzakelijkheid, maar voor wie gelooft in een aardse verhouding tot het transcendente – en hoewel Guénon dit ook deed kwam hij niet tot deze conclusie – is er een uitweg. De redding hoeft namelijk niet primair van ons te komen, wij hoeven ons alleen open te stellen om deze te ontvangen en ermee aan de slag te gaan. Wat nodig is, is een demancipering, een de-egalisering en een desecularizering. Het wordt tijd dat de aristoi — de werkelijke aristoi in zijn oorspronkelijke betekenis, niet de verdorven contemporaine elite — opstaan en de transcendent gegeven orde herstellen. De demos is zwak, decadent, hedonistisch en intellectueel inferieur gebleken en het is niet alleen onverantwoord maar ook moreel illegitiem om het lot der wereld nog langer in hun handen te leggen. ‘Profeten’ hebben we genoeg, waar we nu naar snakken is de wederopstanding der ‘priesters’ en ‘koningen’.3 Als er hoop is, dan ligt zij daarin besloten.


  1. Oswald Spengler, De Ondergang van het Avondland↩︎

  2. Friedrich Nietzsche, De Vrolijke Wetenschap↩︎

  3. Dit verwijst uiteraard naar de drie Bijbelse rollen die de leiders van Israël en later de gehele mensheid kunnen hebben. De profeten wijzen de mensen op de Goddelijke wet en roepen op tot gehoorzaamheid, de priesters verbinden de mensen met het transcendente en de koningen leiden de mens op basis van zijn wijsheid en kunde. De vleesgeworden logos wist deze drie rollen in zichzelf te verbinden en is hiermee het ultieme voorbeeld geworden van hoe deze rollen uitgevoerd moeten worden. ↩︎

Interessant artikel en goed geschreven!   De moderne mens is verworden tot de Nietzscheaanse Übermensch. Hij schept zelf zijn waarden, hij schept zelf zijn zelf – het paradoxale hiervan niet onderkennend —, kortom de mens is de maat van alle dingen geworden.   Hier wil ik even op inhaken omdat dit een simplistisch en naar mijn interpretatie foutieve opmerking is. Het Nietzscheaanse Übermensch principe is een complexer ideaal en dient als het vervolg op het ‘Dood van God’ principe dat je eerder aanhaalde en wat beschreven is in de Vrolijke Wetenschap. Maar ook in Aldus Sprak Zarathustra (Zarathustra zijn ontmoeting met de heremiet in het bos).    Nietzsche’s belangrijkste punt met het ‘Dood van God’ principe is dat de mensheid zich nog niet bewust is van de nihilistische wolk die de ruimte in zal nemen van Geloof en/of Mythologie. De dood van God is daarmee gesymboliseerd als een fenomeen waar de mensen op de marktplaats lacherig en verheven over doen > Oh, God is dood? Waar heb je hem begraven dan? Onwetend zijn zij wat dit zal betekenen voor onze moraliteit, levensdrift, en creatieve vruchtbaarheid. Dat maakt de dood van God meer dan alleen een aankondiging van de seculiere moderne wereld, het maakt het vooral de aankondiging van de nihilistische toekomst (waar wij ons nu in begeven).    Nietzsche neemt hier een pragmatischer standpunt in dan een denker als Kant die de paradigma’s van (materiële) zuivere reden en (immateriële) spirituele wetenschap getracht heeft te scheiden > logica en wetenschap kunnen God niet ontkrachten of erkennen omdat diezelfde logica gebonden is aan de wetten van de materiële wereld. Geloof is datgene wat zich buiten de materiële wereld begeeft. Mede om deze reden vond ik het artikel van de heer Meloen interessant omtrent het onbegrensde.   Enfin, Nietzsche neemt een ander uitgangspunt dan Kant; Nietzsche, naar mijn interpretatie, is niet zozeer geïnteresseerd in de MOGELIJKHEID van het bestaan van God; Nietzsche sublimeert de observatie dat mensen stoppen met het Geloof in God en/of alles wat niet wetenschappelijk onderbouwd kan worden en verifieerbaar is door de acceleratie van onze materiële kennis. Dit is de observatie van waaruit de Übermensch tot stand komt; de vraag luidt: God is dood, wat nu?   De Übermensch samengevat is de toekomstige die zich uit de leegte van het nihilisme weet te trekken, hier heeft Nietzsche geen draaiboek voor gegeven. Wel zijn enkele kernstandpunten van Nietzsche en waar de Übermensch voor staat: antidemocratisch, en anti-massamoraliteit. Dit laatste leent zich voor een interessante discussie aangezien Nietzsche hier een standpunt in neemt dat het juist te wijten is aan het Christendom dat we nu in een massamoraliteit (en bovendien slavenmoraliteit, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Griekse mythologie) leven. We zijn gestopt met ons geloof in God, maar leven nog wel met de Judea-Christelijke normen en waarden die langzaam eroderen. Of dat terecht is zullen wij in dit opmerkingenveldje niet uitkomen voorzie ik (mocht het relevant zijn: ik ga zelf elke zondag naar de Kerk).   In deze context om dan een stelling in te nemen dat de moderne mens, de democratische massa-slaaf die zalig is van massa-consumentisme om niet de ‘Abyss’ in de leegte te hoeven aanschouwen onjuist. De moderne mens is de gewaarwording van hen die niet de leegte kunnen en willen aanvaarden. Nietzsche gelooft dat het onderkennen van het nihilisme, het voelen van de leegte en het aanvaarden van het nihilisme zal lijden tot een overwinning hiervan, op kracht van onze wil. Nietzsche, in tegenstelling tot theologen denkt echter dat dit een seculier karakter moet hebben, omdat je nihilisme anders ook niet daadwerkelijk ervaart of erkent. In het essay over het onbegrensde van de heer Meloen kwam er ook een conclusie naar voren dat Ibn ʿArabī  zelfs zo ver ging dat hij verklaarde dat “er uitsluitend afgod aanbidders zijn”’. Moge dit zo zijn of moge dit niet zo zijn, mijn theorie is dat Nietzsche hier een standpunt inneemt dat het niet zou moeten uitmaken voor de Übermensch. Symbool staat hij die uitstijgt boven ‘goed en kwaad’, hij die getransformeerd is uit de aswolken van het nihilisme en ‘the last man’ achter zit laat. Hij die kan leven uit zijn eigen geschepte moraliteit kan daar de kracht voor vinden. Dit heeft dan ook naar mijn interpretatie een Darwinistisch element.    Naar mijn (beperkte) kennis is dit waar denkers van de Traditionalistische school en discipelen van Nietzsche (ironisch) van elkaar verschillen. Er is echter vanuit de kernobservatie een gemeenschappelijke noemer: de gewaarwording van de nihilistische wereld; Evola zou het formuleren als ‘verzet tegen de (nihilistische) moderne wereld’, Nietzsche zou het verwoorden als ‘transformeren uit de nihilistische wereld’; de wording van een ‘higher human’; zij die weten uit te stijgen boven het ‘al te menselijke’.   Het verschil met Traditionalistische gedachtegoed is dat de beginselen van de ideeën van de Traditionalistische school ons bekend zijn en daarmee overtuigender te verkopen is als tegengif van de nihilistische wereld. De Übermensch is echter een veel complexer concept dat niet kan worden vormgegeven in een exacte definitie; vooral maakt Nietzsche duidelijk wat het niet is. Maar als je het plaatst in de juiste context waar het als antwoord op moet dienen dan wordt het duidelijk waarom het zo een obscuur begrip is; transformatie van het al te menselijke staat centraal, maar dat is exact wat wij (nog) zijn, al te menselijk. Het startpunt is de erkenning en van daar uit de sublimatie van een wil.   Ik volgde in het verleden een discussie over de Übermensch waarin iemand een bijzonder verhelderende claim maakte: eenieder kan de Übermensch op geen enkel moment zijn maar wel worden; om de omvang van die claim proberen te bevatten is al een reis op zichzelf.

*In deze context om dan een stelling in te nemen dat de moderne mens – de democratische massa-slaaf die zalig is van massa-consumentisme om niet de ‘Abyss’ in de leegte te hoeven aanschouwen en geen creatieve wil meer heeft – de Übermensch symboliseert is onjuist.

Het opgeven van het christendom is de oorzaak van de ondergang van het avondland.

Ondergang van westerse beschaving lijkt me inderdaad evident, maar ‘wederopstanding’ zie ik nog niet en weet niet waar dat vandaan zou moeten komen. Meest logisch is dat China in het gat zal springen en de vraag is of dat goedschiks gaat versus de VS.

Geeft stof tot nadenken.. Dank, Intan. Ik merk wel dat ik niet altijd begrijp wat je bedoelt in dit stuk. Vooral je slot laat mij met vragen achter, wat op zichzelf natuurlijk niet verkeerd is.. hoop je er snel over te kunnen vragen.