Het doel van het controversiële standbeeld in Rotterdam

Kunst had betekenis en doel. Zelfs voor de postmodernisten die betekenis en doel ontkennen en deconstrueren, is het doel van hun kunst om “het doel” te vernietigen.

Waar oude kunst, of dat nu schilderkunst, muziek of architectuur was, werkte binnen de grenzen van regels en afbakeningen, is het doel van moderne kunst om alle grenzen te overschrijden en verwerpen. Er zijn geen regels of richtlijnen, schoonheid ligt in het oog van de toeschouwer. De verf die willekeurig op een doek wordt gespat of het toilet dat als kunstwerk wordt tentoongesteld overschrijden beide bewust grenzen. Ironisch genoeg zou het in de wereld van de moderne kunst een daad van ongehoorzaamheid, van grensoverschrijding, zijn om eens een kunstwerk te maken dat aan regels voldoet. Thinking outside of the box zou nu zijn werken binnen de beperkingen van deze box.

Ik heb eerder geschreven over hoe moderne kunst dezelfde principes volgt als het liberalisme,¹ namelijk onbeperkte vrijheid, en individualisme — waar originaliteit ooit betekende dat iets uit de Oorsprong, de Origine, voortkwam, betekent het nu dat het uit een individu komt, en daarmee geen externe invloeden heeft.

Onlangs schreef de dissidente denker Apollonian Germ een interessante Twitter-draad over de drie iteraties van de bouw van de Library of Birmingham — de grootste bibliotheek van Europa — en meer specifiek over de mensen en doelen achter deze gebouwen.² De eerste iteratie was neogotisch van stijl, de architect volgde 7 principes, of Lampen zoals de architect ze noemde:

1. Offer, toewijding van het ambacht van de mens aan God, als zichtbare bewijzen van de liefde en gehoorzaamheid van de mens.
2. Waarheid, handgemaakt en eerlijke weergave van materialen en structuur.
3. Kracht, gebouwen moeten worden beschouwd in termen van hun massa en streven naar de sublimiteit van de natuur door de werking van de menselijke geest op hen en de organisatie van fysieke inspanning bij het bouwen van gebouwen.
4. Schoonheid, streven naar God, uitgedrukt in ornamenten getrokken uit de natuur, Zijn schepping.
5. Leven, gebouwen moeten door menselijke handen worden gemaakt, zodat de vreugde van metselaars en steenhouwers wordt geassocieerd met de expressieve vrijheid die hen wordt gegeven.
6. Geheugen, gebouwen moeten de cultuur respecteren waaruit ze zijn ontwikkeld.
7. Gehoorzaamheid, geen originaliteit omwille van zichzelf, maar conformeren aan de beste bestaande Engelse waarden.

Tegenwoordig zou elke architect waarschijnlijk lachen om deze principes; Offer, Gehoorzaamheid!? Hoe naïef! Dit gebouw werd afgebroken onder het mom van ruimte maken voor een snelweg, en werd vervangen door een gebouw in de brutalistische stijl. Brutalisme doet afstand van elke vorm van versiering, in feite doet het afstand van alles dat niet geworteld is in efficiëntie. Schoonheid heeft geen pragmatisch doel, en gebouwen moeten efficiënt zijn. In deze manier van denken weerspiegelt het het modernisme met zijn starre en statische filosofieën van materialisme, darwinisme en deterministische natuurkunde.³

De derde en meest recente iteratie van de bibliotheek is in de postmoderne stijl. De postmodernisten doen afstand van de starheid van het modernisme en lossen alles op, alles is relatief. Newtoniaanse natuurkunde met al zijn determinisme is vervangen door kwantumfysica, waar dingen altijd in flux zijn. De architect achter het gebouw verklaarde:

Er is een filosofie dat je de architectuur heel erg moet baseren op het doel; maar ik ben het daar niet mee eens, want één ding is zeker, in de toekomst zal het doel veranderen, dus het gaat meer om het vormgeven - ruimte creëren voor zelfs veranderingen die je niet kunt voorspellen.

Moments Contained

Nu brengen we ons naar ons eigen land, waar we onlangs de onthulling van Moments Contained zagen. Een vier meter hoog standbeeld van een zwarte vrouw in joggingbroek in het centrum van Rotterdam. Nu vond ik het zelf een lelijk standbeeld, maar verder kon het me niet echt schelen omdat het centrum van Rotterdam toch al lelijk is. Wat me echter wel kon schelen, was hoe onze altijd zo nuchtere (of noem het onverschillige) Lientje van BBB, het idee bespot dat kunst een doel heeft. Ze vond de volgende tweet leuk:

Wat een gezeik weer over een beeld. Kunnen we het ook gewoon een mooi beeld vinden? Of niet mooi, kan ook. Ik vind het gewoon mooi en hoef er verder niks achter te zoeken.

Nu is het duidelijk dat wanneer we de standbeelden van vroeger, van helden en belangrijke figuren, vergelijken met de ubiquitous — in de woorden van de kunstenaar — vrouw die een slonzige joggingbroek draagt, dit je iets vertelt. Zelfs als er geen expliciet doel is, is het beschrijvend voor hoe we vroeger dachten en hoe we nu denken. Dit is niet alleen mijn gekke idee, maar ook die van de kunstenaar, van degenen die verantwoordelijk zijn voor de aankoop van het stuk, en van “kunstcritici” ook.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals Desengaño, in onze boekenwinkel.

Zo zegt de burgemeester van Rotterdam (waar 53,7% van de inwoners ofwel eerste ofwel tweede generatie migranten zijn) Ahmed Aboutaleb “Ze is geen heldin, geen personage met een roemrucht verleden. Ze heeft de toekomst. Ze ís de toekomst. Onze toekomst.” Op de pagina van het veilinghuis waar het standbeeld werd gekocht, staat in de beschrijving “Thomas J Price heeft geprobeerd de machtsstructuren die door traditionele beeldhouwkunst worden voortgebracht, te ontmantelen”. Curator en kunstcriticus Wilma Sütö schreef na een gesprek met de kunstenaar een essay over het werk, citerend:

Price haalt de gewone mens naar voren, eindelijk. En zij is een vrouw, eindelijk: een zwarte vrouw. […] Wat zij uitstraalt is de kracht van het menselijk individu zonder opsmuk, zonder zich nader te hoeven identificeren of te moeten bewijzen. Daar staat ze, het standbeeld van de 21ste eeuw, en ze mag er zijn. […] Deze vrouw roept de vraag op wie wij zijn, voorbij de schone schijn. Hoe kijken we naar elkaar, met al onze aannames en vooroordelen over helden en verliezers, vrouwelijk en mannelijk, zwart en wit?⁴

In in een interview met de Kunstbode zegt de kunstenaar het volgende:

Mijn beelden reageren op traditionele, historische standbeelden. Die beelden bevestigen vaak de machtsstructuren die vandaag de dag nog in onze samenleving bestaan. Deze monumenten staan op sokkels om ons eraan te herinneren dat het verheven individuen zijn, met verheven idealen. Ik weiger om mijn werken op sokkels te plaatsen omdat ik juist wil dat ze aarden.

De maker van het standbeeld heeft zelfs gezegd dat er een doel is voor het standbeeld, namelijk om “sociale normen” te “bevragen”. En hierin is het precies hetzelfde als de Bibliotheek van Birmingham, hetzelfde als de willekeurige verfspatten op een doek.