Het hyperreeële presidentschap van de acteur Zelenski

Jean Baudrillard (1929-2007) was een post-marxistische filosoof die vooral bekend is geworden om het concept hyperrealiteit. Hiermee bedoelde hij dat we in een fase van de geschiedenis zijn gekomen waarin het menselijke bewustzijn niet meer in staat is de werkelijkheid van een simulatie daarvan te onderscheiden.

Neem bijvoorbeeld een Ierse pub. Daar vind je zaken die je associeert met Ierland, zoals klavertjes vier, Iers eten, Ierse muziek, oud, houten meubilair, enzovoort. Maar als je daadwerkelijk naar Ierland gaat, bestaat dit concept niet. Het symbool Ierse pub vertegenwoordigt een niet-bestaande werkelijkheid. Na verloop van tijd kan een symbool populairder worden dan hetgeen waar het naar verwijst, omdat het een overdrijving is die meer aantrekkingskracht heeft dan het origineel. Oorspronkelijk serveerden Ierse pubs bijvoorbeeld geen eten, maar nu wel, vanwege ‘Ierse pubs’.

Baudrillard onderscheidde drie fasen in de geschiedenis van het simulacrum, dat wil zeggen, de nabootsing. In de eerste vertegenwoordigt het symbool nog duidelijk de werkelijkheid. Daarna, vanaf de industriele revolutie, begint dit af te brokkelen. Uiteindelijk, in de postmoderne laatkapitalistische wereld, gaat het symbool vooraf aan de werkelijkheid. De werkelijkheid wordt nu gevormd naar de symbolische wereld. Denk hierbij ook aan het beroemde citaat van Oscar Wilde: “Life imitates art far more than art imitates life”.¹ Laat ik nog een paar voorbeelden geven.

Het Nationaal park de Hoge Veluwe. De doorsnee Nederlander zal het een mooi en ook natuurlijk tafereel vinden, of tenminste een getrouwe weergave van de natuur. Maar het is geen van beide. We zien namelijk een heidelandschap, iets wat pas vanaf de middeleeuwen is ontstaan door roofbouw en overbegrazing op plekken waar voorheen bos was. Sterker nog, het vergt veel menselijke inspanning om een natuurreservaat er zo uit te doen zien. Er moeten dieren geimporteerd worden en bomen gekapt. Zonder menselijke interventie zou het bos teruggroeien. Opnieuw wint het symbool het van de werkelijkheid. Andere goede voorbeelden van hyperreeële simulaties zijn Disneyland en pornografie; beide bootsen een werkelijkheid na die als het ware minder echt is dan de nabootsing.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals Desengaño, in onze boekenwinkel.

Laten we nog een ander voorbeeld bekijken waarin het simulacrum vooraf ging en vorm heeft gegeven aan de werkelijkheid: de Oekraïense president Vladimir Zelenski. Op het bovenstaand beeld zien we hem een telefoontje krijgen van de Europese Unie, om er dan achter te komen dat het eigenlijk voor Montenegro bestemd was. Maar het is niet echt. Zelenski speelde hier de rol van president voor een komische tv-serie.² Deze serie was zeer populair in Oekraïne, wat er uiteindelijk toe heeft geleid dat Zelenski zich echt kandidaat stelde voor het presidentschap en, met behulp van dezelfde schimmige oligarchen die zijn acteercarrière hebben gestimuleerd, won. Opnieuw: life imitates art.

Baudrillard is berucht om zijn bewering dat de eerste golfoorlog niet echt plaats heeft gevonden.³ Irak had geen schijn van kans tegen het Amerikaanse leger. Wat Saddam Hoessein deed, was soldaten opofferen om zijn eigen macht te behouden. Daarom nu de volgende vraag: wat is de strategie van Oekraïne in deze oorlog? Het schijnt mij toe alsof het maximale morele verontwaardiging wil uitlokken om zo de NAVO tot een interventie te verleiden. Oekraïne kan geen open, symmetrische oorlog winnen van Rusland, daarom opteert het land voor Volkssturm-tactieken. Burgers worden geinstrueerd molotov-cocktails (of zoals ze ze zelf noemen: Bandera-smoothies) te gooien, wat de scheidslijn tussen combatant en non-combatant doet vervagen en waarom het de burgers van Marioepol ook niet toegestaan werd zonder meer te vluchten.

Nog krasser is dat het Oekraïense leger op Russische manschappen vuurde vanuit een kernreactor in Zaporizhzhia. Dit lokte een Russisch antwoord uit, waarop de westerse media berichtte dat de reactor in brand stond - quod non.

Zulke zaken gebeuren niet zomaar. Dit is een postmoderne oorlog. Het doel is om de NAVO de oorlog in te sleuren. Ook Poolse, Tsjechische en Sloveense politici hebben zich door de acteur Zelenski (parenthetisch gesproken: deze gewone Oekraïnsche jongen van het volk zit goed in de slappe was, met meerdere villa’s in binnen- en buitenland en flinke bankrekeningen in belastingparadijzen) laten bedonderen en hebben de NAVO opgeroepen te interveniëren.

Er is hier geen gewone oorlog van land tegen land gaande. Rusland heerst in de lucht en heeft genoeg wapentuig om Oekraïense steden met de grond gelijk te maken. Ze doen dit niet omwille van de burgers. Het is volwassen mannen niet toegestaan het land te verlaten en tijdens de avondklok moet iedereen binnen blijven.

De Oekraïense strategie voor overwinning is om de propaganda-oorlog te winnen. Heel Oekraïne is een podium geworden waarop de hoofdrolspeler Zelenski oorlogje speelt in de hoop buitenlandse mogendheden aan zijn zijde te krijgen. Niet voor niets zijn showbizz-figuren en mediaproducten rijk vertegenwoordigd in zijn kabinet. Niet voor niets werd voorheen het beroep acteur als van lager allooi gezien dan dat van prostitué.