Het ontstaan van de haat tegen Janmaat en Wilders

Wilders en zijn partij nemen in het politieke spectrum een aparte plaats in. Meer dan bij andere partijen wijst men Wilders’ standpunten vaak niet alleen af op rationele gronden, maar ook op moeilijk te definiëren emotionele gronden. Men heeft een afkeer van hem en dat geldt niet hem als Wilders als persoon, maar het geheel van zijn opvattingen. Men heeft daaromheen een cordon sanitaire getrokken alsof men bang is te worden besmet. Waar komt die haat vandaan? In het volgende zullen de belangrijkste oorzaken daarvan worden besproken.

**1. De historische achtergrond **

De haat tegen Wilders is een voortzetting van de haat tegen Hans Janmaat en zijn partij, de Centrumdemocraten. Deze partij werd in 1980 opgericht, tijdens zeer gespannen politieke veranderingen. Tot die tijd leefde men nog in de sfeer van het hippietijdperk van de jaren 1960, met zijn Beatles en studentenopstanden (Parijs, 1968). Maar hierna trad een reactie in: een tijd van bezuinigingen, beperkingen en nononsense. Deze begon in Engeland met Margaret Thatcher (1979), in Amerika met het optreden van Reagan (1981) en in Nederland met Lubbers (1982). Deze reactie was zo heftig dat hij terecht een ‘politieke waterscheiding’ wordt genoemd.¹

Dit nieuwe tijdperk werd met bittere tegenstand ontvangen en er ontstond een periode van keiharde strijd. Maar op financieel gebied was de noodzaak van een beperkend beleid zózeer objectief aantoonbaar dat zelfs ’linkse’ politici als Wim Kok er uit overtuiging aan meewerkten. Moeilijker aantoonbaar was de noodzaak van beperking op moreel en cultureel gebied. In 1974 lanceerde minister Van Agt de term “ethisch reveil” en ontving daarvoor veel hoon. Maar toch slaagden hij en zijn medestanders er in om in 1980 de fusiepartij CDA op te richten (KVP + AR + CHU).

Het was in deze tijd dat Hans Janmaat op het toneel verscheen. Hij werd in 1982 lid werd van de Tweede Kamer en zei “Nederland is vol” en “Wij schaffen, zodra we de mogelijkheid en de macht hebben, de multiculturele samenleving af”. Deze uitspraken verwekten bij vrijwel alle partijen opperste woede. Waarom?

2. De doorwerking van het ’naoorlogse verzet’

In de eerste plaats was er de doorwerking van het ’naoorlogse verzet’. Velen lagen voortdurend op de loer of het fascisme niet ergens de kop weer opstak en bestreden het in alarmerende krantenartikelen en drukbezochte bijeenkomsten. Men voelde zich daarbij alsof men alsnog deel nam aan de geallieerde inval in Normandië. De simpele redenering hierbij was: de nazi’s waren tegen buitenlanders, Janmaat is tegen buitenlanders, ergo Janmaat heeft een nazimentaliteit. Maar in feite waren Janmaats uitspraken tamelijk onschuldig. Waarom moest dan zo nodig daarin een nazimentaliteit worden geprojecteerd? Het kan niet anders of dit moet minstens voor een deel worden toegeschreven aan het feit dat deze strijders de zichzelf toegekende heldenstatus niet door Janmaat lieten afnemen.

3. De verharding van de maatschappij

Een andere factor was de algemene verharding van de maatschappij. Bij de opstanden van de hippies en die van de studenten in 1968 werd voortdurend psychisch geweld gebruikt, maar betrekkelijk weinig hard, materieel geweld. Maar na de omslag naar de periode van harde bezuiniging en beperking en de verbitterde strijd daartegen kwam het accent te liggen op harde acties, zoals die van de krakersbeweging. Berucht werden die van de RARA (Revolutionaire Anti-Racistische Actie (rond 1985-90) en de acties tegen de vestigingen van de Makro en tegen de pompstations van de Shell. In Duitsland was de zeer gewelddadige Baader-Meinhof groep actief. De beruchte gewelddadige aanval van de krakersbeweging op de Centrumpartij Kedichem in 1986 paste daarbij.

Steun

Reactionair

Help ons onafhankelijk te blijven. Doneer en steun de publicatie van vrij en onafhankelijk gedachtegoed.

4. De voortschrijdende toepassing van het IVUR

Het IVUR (Internationaal Verdrag inzake de Uitbanning van alle vormen van Rassendiscriminatie) is een belangrijk mensenrechtenverdrag dat in 1965 door de VN werd aangenomen en in 1971 werd geïmplementeerd in de Nederlandse wet, met name in de artikelen 137d en 137e van het wetboek van Strafrecht. In 1972 traden die officieel in werking, maar pas in de jaren 1980 werden ze echt toegepast. Een belangrijke stap was het opzetten van het Landelijk Bureau Racismebestrijding in 1985. Joost Niemöller schrijft: “Het OM was constant op jacht om Janmaat veroordeeld te krijgen. In de jaren negentig zat daar bewust beleid achter”. Hij citeert Meindert Fennema: “De procureurs-generaal gaven op 9 juni 1993 met een richtlijn de officieren van justitie opdracht alle mogelijke toepassingen van art. 137c t/m g WvSr te onderzoeken en zo veel mogelijk tot vervolging over te gaan”.²

5. De tegenstand van degenen die de immigrant vereenzelvigen met de Bijbelse ‘vreemdeling’

In het Oude Testament wordt herhaaldelijk gezegd dat men zorg moet dragen voor “de vreemdeling die binnen uw poorten is”. Deze vreemdeling komt in het Nieuwe Testament terug in de indrukwekkende gelijkenis van het laatste oordeel in Mattheüs 25. Hierin worden degenen die deze vreemdeling niet hebben geherbergd extreem hard veroordeeld: “Jullie zijn vervloekt, verdwijn uit mijn ogen naar het eeuwige vuur”. Dit leidt tot de voor de christelijke politiek cruciale vraag of de hedendaagse immigrant vereenzelvigd mag worden met de Bijbelse ‘vreemdeling’.

Auteurs als J.K. Hoffmeier wijzen er met klem op dat die vereenzelviging berust op een anachronisme en een onjuiste exegese.³ Toch houden velen vast aan de naar hun mening Bijbelse opdracht om immigranten te herbergen en dat is natuurlijk hun goed recht. Maar dan zullen ze ook moeten respecteren dat anderen de betreffende Bijbelgedeelten anders uitleggen en daar serieus naar willen leven.⁴

Hierbij rijst nog een vraag: waar komt die emotionele haat van deze mensen tegen Janmaat en Wilders vandaan? Een rationeel verschil van opvattingen is onvoldoende verklaring. De oorzaak moet wel zijn dat de kritiek van Janmaat en Wilders de zin van hun goede bedoelingen ondermijnt.

6. Wat Janmaat aanviel was de zelfgenoegzaamheid van de “de gouden jaren van het linkse levensgevoel”

De mentaliteitsomslag in de jaren 1970 was niet alleen maar de invoering van een ander politiek beleid, het was een breuk met wat John Jansen van Galen noemde de “gouden jaren van het linkse levensgevoel”.⁵ Deze gouden jaren was de tijd van het kabinet Den Uyl (1973-77), waarin het weekblad Vrij Nederland zijn grootste oplage kreeg.

In die tijd was het begrip multiculturele samenleving nog geen gemeengoed, maar het was wel latent aanwezig als ideaalbeeld. Dat ideaalbeeld was vooral bezongen door de in de jaren 1960 enorm populair geworden tot de Frankfurters Schule behorende Herbert Marcuse, onder andere in zijn An Essay on Liberation, dat hij publiceerde in 1969, dus meteen na de studentenopstanden van 1968 in Parijs. Hij citeert hierin de bij deze opstanden gebruikte slogan l’imagination au pouvoir en betoogt dat het verzet tegen het establishment zal leiden tot een ’nieuwe gevoeligheid’ en een vrije samenleving gebaseerd op solidariteit, waarin ieder de arbeid verricht die hij graag doet.⁶ Het is een utopische schildering, slechts mogelijk geworden door het ontkennen van de wetten van de realiteit door die te associëren met het gehate kapitalisme en fascisme.

Toen in de jaren 1970 het verkwistende beleid van het ‘meest linkse beleid ooit’ omsloeg naar een beleid van harde bezuiniging en beperking leefde een groot deel van de politici en publicisten nog in de sfeer van de utopische idealen van ‘de verbeelding aan de macht’, afkomstig van het hippietijdperk. Voor hun waren de economische bezuinigingen van deze periode nog tot daar aan toe, maar de aantasting van deze zelfgenoegzame utopische droomwereld ging te ver.

**7. De macht van het linkse levensgevoel kreeg onverwachte steun door de uitvinding van de anticonceptiepil **

In 1960 werd na jarenlange research de anticonceptiepil uitgevonden en dat werd een onverwachte steun voor de bezitters van het linkse levensgevoel. Dat is op het eerste gezicht vreemd, want je zou toch denken dat deze puur biologische uitvinding alle mensen, links of rechts, gelijkelijk aangaat. Maar om dit te verklaren is een historische toelichting nodig met als centrale figuur Wilhelm Reich, oorspronkelijk een van de volgelingen van Sigmund Freud. Volgens Reich ging de mensheid gebukt onder een sexueller Zwangsmoral en daarom achtte hij een ‘seksuele hervorming’ noodzakelijk en begon hij zich actief in te zetten voor een (marxistisch geïnspireerde) ‘seksuele revolutie’.⁷ Deze visie leidde tot een definitieve breuk met Freud.⁸

Volgens Reich was genoemde dwangmoraal ook de oorzaak van het ontstaan van het fascisme, een opvatting die hij deelde met de eveneens in het begin van de dertiger jaren opkomende Frankfurter Schule. Later zou deze opvatting telkens weer gebruikt worden als breekijzer om het in Europa met zoveel moeite gedurende vele eeuwen opgebouwde (wankele) evenwicht tussen beheersing van de instincten en de voorwaarden voor het ontstaan van een hogere cultuur te vernietigen. Hij werd ook onderdeel van de levensbeschouwing van de gouden jaren van het linkse levensgevoel en weerklinkt in de ironische slagzin van de hippies: “make love not war”.

Het was binnen deze denkwereld dat de anticonceptiepil werd uitgevonden en vanaf 1964 werd deze verstrekt door de consultatiebureaus van de NVSH. Het aantal leden steeg in 1965 tot 240000. In 1969 werden de 58 consultatiebureaus ondergebracht bij de Stichting Rutgers. Het onderwerp seksualiteit met alles daar omheen bood grote publicitaire mogelijkheden en die werden door bladen als Vrij Nederland volledig uitgebuit. Het discours over hoe deze uitvinding ethisch verantwoord gebruikt kon worden kwam vrijwel geheel in handen van links. De tegenstanders van vrije seks konden daardoor schijnbaar wetenschappelijk gesteund uitgescholden worden voor fascisten. Dat straalde ook af op Hans Janmaat.

8. Het linkse levensgevoel framede Janmaat als spreekbuis van het lagere volk, het ´klootjesvolk´

In de naoorlogs tijd, de tijd van Willem Drees, betekende ’links’ idealiter: opkomen voor de gewone mensen, de arbeiders en de minder bedeelden. Dat veranderde bij de opkomst van ’nieuw links’, dat zich ver verheven voelde boven het bekrompen lagere volk. Grote invloed daarbij had Han Lammers. Deze werd in 1961 door het Algemeen Dagblad uitgezonden naar het Eichmann-proces in Jeruzalem en na terugkomst schreef hij dat hij “het Nederlandse volk in zijn geheel aan de schandpaal zou nagelen." Ze moesten goed weten, wat zij door nalatigheid hadden misdreven. Enkele maanden later publiceerde hij in het tijdschrift Podium een scherp artikel over de Nederlandse bevolking. Hij omschreef haar met een term die hij bij J.B. Charles gevonden had: klootjesvolk.⁹

Vanaf die tijd beschouwden degenen met een ’linkse’ overtuiging zichzelf niet alleen als mensen die het hart op de juiste plaats hadden, maar gingen zij ook neerzien op het gewone volk, dikwijls hun eigen ouders. Hun zelfgenoegzaamheid steeg tot grote hoogte. En die werd aangetast door Janmaat. Alle reden dus om hem te haten.

Maar niet alleen de arrogantie van het vrijzinnige ’links’ van Vrij Nederland werd door hem aangetast, maar ook de arrogantie van het christelijke ’links’ van de progressieve dominees. Deze hadden in dezelfde tijd hun gouden jaren beleefd, toen ze nog met schokkende, marxistisch georiënteerde preken volle kerken trokken en enorme populariteit kregen (en mensen die simpelweg God zochten en hoopten in de kerk steun te vinden met lege handen lieten).¹⁰ Ook deze dominees, die terugdachten aan hun glorietijd, hadden alle reden om Janmaat te haten.

9. Van Janmaat naar Wilders

Een van de argumenten die Janmaat steeds voor de voeten kreeg geworpen was dat het aantal buitenlanders maar (bijvoorbeeld) 3,4% van de totale bevolking uitmaakte, waar maakte hij zich druk over? Als hij dan daarop reageerde met het argument dat dat aantal in de toekomst best zou kunnen oplopen tot meer dan een miljoen kreeg hij óf als antwoord dat dat niet zou gebeuren óf dat daar helemaal geen bezwaar tegen was. In beide gevallen ontkende men het probleem.¹¹

Janmaat raakte in de jaren 1990 uitgerangeerd. Maar in 2004/06 richtte Wilders zijn partij op rond dezelfde problematiek. Inmiddels is de situatie radicaal veranderd. Wat men in de tijd van Janmaat onmogelijk achtte is nu werkelijkheid geworden. Voor het percentage buitenlanders in Nederland wordt nu 16,2% aangegeven.¹² Bovendien is er het probleem van de niet-integreerbare islamieten bijgekomen.

De argumenten die tegen Janmaat werden ingebracht waren toen al tendentieus en zwak, maar nu zijn ze zonder meer ongeldig geworden. De tegenstanders van Janmaat en daarna Wilders echter kunnen niet toegeven dat ze het destijds verkeerd hebben gezien. Hun haat blijft voortbestaan. En ze blijven zichzelf wijsmaken dat deze voortkomt uit menslievendheid.

Veel christenen willen zich houden aan wat zij menen dat een Bijbelse opdracht is, andere zeggen niet geregeerd te willen worden door de angst van mensen die zich baseren op een onjuiste exegese. Bovendien menen zij dat de Bijbel hier misbruikt wordt voor het willen doordrijven van de eigen politieke visie. Deze diepgaande onderlinge verschillen zaaiden aan beide kanten veel haat. En doen dat nog steeds.

In deze gelijkenis worden twee groepen tegenover elkaar gesteld: degenen die wijzen op de eigen voortreffelijkheid door een opsomming te geven van de goede daden die ze hebben verricht en degenen die zonder ruchtbaarheid en zonder expliciet theologische motivatie goed gedaan hebben uit alleen naastenliefde. Jezus gebruikte hierbij om wat goed is aan te duiden niet de tien geboden, maar een deugdenlijst die vermoedelijk algemeen bekend was. Dit houdt in dat het er hier gaat om het principe van goeddoen uit naastenliefde te benadrukken en niet om het toen al niet meer actuele gebod ten aanzien van ‘de vreemdeling’. Eventueel verwijzen naar eigen artikel: De verpolitisering van een van de meest hoopgevende gelijkenissen uit het Nieuwe Testament.