Identiteit
4 minuten leestijd
Robert Lemm
Robert Lemm

De pen van Lemm

Robert Lemm schrijft om de week een column over culturele en maatschappelijke onderwerpen.

Identiteit

Over volken en hun goden

Politiek
Identiteit
4 minuten leestijd

Identiteit is een veelgehoord woord. Het is vooral typerend voor onze tijd. Wie ben ik, wie zijn wij. Die twee hangen samen. Laten we hier eens kijken naar het “wij”.

Een halve eeuw geleden zag Nederland de zogeheten “zuilen” omvallen. Nog even was men protestant, katholiek, vrijzinnig, liberaal, socialist. Elk met z’n eigen politieke partij, publiciteitsmedia, netwerk. Doch de principes waarop die identiteiten gebaseerd waren verdampten gaandeweg om het veld te ruimen voor een meer pragmatische instelling. Parallel aan dat proces vroeg de toegenomen materiële welvaart om meer handen voor het vuile werk waar de zittende bevolking geen zin in had. De sluizen gingen open voor de “gastarbeiders”. Aanvankelijk alleen uit Zuid Europa, weldra ook uit Marokko en Turkije. Tegen het plan van de overheid, bleven de gasten. Ze stichtten gezinnen, met kinderen en kleinkinderen, inmiddels vierde generatie. Vanaf 2015 kwam daarbij nog de grote migratie uit het Midden Oosten, volgend op onze militaire interventies aldaar. De oorlogsslachtoffers die het Westen in dat gebied gemaakt had, kon alhier moeilijk de toegang worden ontzegd. De ontstane chaos in Libië bijvoorbeeld, waar kolonel Ghadafi standrechtelijk was geëxecuteerd, maakte dat ook Afrikaanse asiel- en gelukszoekers via de Middellandse Zee hun weg vonden naar de rijke Europese verzorgingsstaten.

De multiculturele maatschappij was een feit. Maar hoe verging het de identiteit van de autochtonen? Waarmee zich nu te identificeren? Met hun geschiedenis en hun taal? Ook die ondergingen veranderingen. Vroeger leerden we op school in de geschiedenisles bij het jaar 500: “Grote Volksverhuizing: Friezen, Franken en Saksen bewonen nu ons grondgebied.” Een millennium later ontstond het land dat we kennen.

Het katholicisme was een godsdienst gesticht op, en geworteld in een bepaling van de menselijke identiteit. De mens was een persoon, geschapen door een persoonlijke God. Hij stond daarom in een familieverhouding met ieder ander mens. De stoffelijke wereld diende voor zijn groei, zijn bestaan en voortbestaan. Zijn positie werd bekrachtigd door de leer van de Menswording, volgens welke de Schepper zelf het menselijk lichaam had aangenomen en daar een onherroepelijk waardigheid aan had gegeven.

Scheiding van Kerk en Staat voltrok zich geleidelijk in de negentiende eeuw. Onder druk van de liberalen. Paus Leo XIII noemde die breuk in 1884 een “funeste pest”. Want wat voor soort overheid kregen we? Onpartijdig, neutraal? Alle geloofsovertuigingen waren nu gelijk voor de Wet, ofwel onbelangrijk. Het christendom, waaraan Europa haar bestaan en opkomst dankte, verdween naar de marge. Verdeel en heers was de liberale strategie. Zoals het oude Rome ieder z’n eigen tempel gunde, mits je de keizer gehoorzaamde. Met één verschil: Wie de Romeinse goden in het openbaar tartte, wachtte de doodstraf. Want die bepaalden de identiteit. Alle natuurvolken hadden goden. Die werden aangeroepen in de strijd, of ter verzoening bij rampen middels mensenoffers. Volken en goden waren onlosmakelijk. Zo was het ook bij de Germanen in onze contreien.

Onze geseculariseerde burgerij zag kerken verdwijnen en moskeeën verschijnen. De islam kent geen scheuring tussen religie en politiek. Voor moslims is hun geloof tevens een cultuur, en daaraan ontlenen ze hun identiteit. De liberalen zien de moslims als achtergebleven, maar ook als bedreigend. Men zal zich er wel voor hoeden om, met beroep op de Vrije Mening, de Profeet te beledigen.

“Wie de Romeinse goden in het openbaar tartte, wachtte de doodstraf. Want die bepaalden de identiteit.”

Het zogenaamde “eigen volk eerst” zie je alleen bij internationale voetbaltoernooien. Voor het overige zijn wij een provincie van de Europese Unie. Die is ontstaan om na het verlies van de overzeese wingewesten economisch te kunnen concurreren met de VS en de Aziatische tijgerstaten. Eigenlijk is Europa, ooit centrum van de planeet, thans niet meer dan een markt en een museum. En niemand voelt zich Europeaan, behalve politici en wie voor hun carrière baat hebben bij die Toren van Babel. Waar de eurocraten om elkaar te verstaan het Engels bezigen, terwijl geen van de lidstaten die taal als moedertaal heeft.

De identiteit is zoek. Terug naar de Germanen kan net zo min als dat Mexicanen terug kunnen naar de Azteken. Maar Mexico is nog steeds een echt land, met bewoners die trots zijn op hun identiteit. En die is gevormd door een vermenging van Indiaans en Spaans, wat heeft geleid tot een compleet nieuw ras. La raza cósmica van de Mexicaanse filosoof José Vasconcelos (1925). Zal het bij ons ooit zo ver komen?

Grote Volksverhuizingen vonden plaats doorheen de hele Geschiedenis. Zo werkt de Natuur.