KGB betrouwbare informatiebron?

Recent heeft het RD een artikel uitgebracht waarin het aantijgingen en beweringen tegen geestelijken van de katholieke kerk, o.m. van Trouw, klakkeloos overneemt.¹ Journalist Ekke Overbeek stelt, dat Paus Johannes Paulus II reeds als aartsbisschop in Polen weet zou hebben gehad van gevallen van kindermisbruik, maar de misbruikers zou hebben overgeplaatst.² Deze bewering werd herhaald door de NOS, en nu ook het RD. Het gaat hierbij om beschuldigingen van ruim een halve eeuw geleden en tegen mensen die inmiddels allang dood zijn. Trouw zegt echt ‘keihard’ bewijs te hebben, waarbij het blijkt te gaan om claims van de (door de KGB geïnfiltreerde) geheime dienst ten tijde van de communistische dictatuur in Polen.

Een giftige bron: normalisatie van communistische dictatuur?

De Sovjet-Unie, en haar satelliet dictaturen, gaven er veelvuldig blijk van de katholieke kerk te zien als één van haar grootse vijanden.³ Zo werden oosterse katholieken gedwongen oosters-orthodox te worden,⁴ werden bisschoppen en priesters valselijk beschuldigd van misdaden én onterecht veroordeeld tijdens showprocessen en werden er gerichte desinformatiecampagnes georganiseerd tegen katholieke verzetshelden, zoals paus Pius XII, kardinaal Stepinac en kardinaal Mindszenty.⁵⁶ Daarbij werden deze prelaten die duizenden (soms tienduizenden of nog meer) burgers hadden gered tijdens de Holocaust, en zelfs bedreigd waren door de nazi’s, neergezet als zogenaamde collaborateurs en fascisten. De vraag dringt zich op: sinds wanneer tellen beweringen van de Poolse geheime dienst uit die tijd over vijanden van het regime als objectief, onafhankelijk alternatief voor politie, OM en rechter?

Een eerlijk proces, inclusief de mogelijkheid in hoger beroep te gaan, is een algemeen erkend mensenrecht. Is het mogelijk zonder een eerlijk proces met terugwerkende kracht te beoordelen welke geestelijken werkelijk schuldig waren aan misbruik? Kunnen ware en valse beschuldigingen betrouwbaar van elkaar worden onderscheiden door een ideologische gemotiveerde en gefinancierde geheime staatsdienst? Worden door Trouw, NOS en zelfs het RD communisme, dictatuur, totalitarisme en anti-katholieke vervolging niet genormaliseerd door het toenmalige regime in Polen als betrouwbare expert te accepteren?

De visie van Johannes Paulus II op misbruik is (helaas) in zijn vroegere jaren gekleurd geweest door zijn veelvuldige ervaringen met politiek gemotiveerde valse beschuldigingen en politieke vervolging van priesters.⁷

Trouw zegt ook, dat sommige mensen affaires uit de archieven een halve eeuw later zouden bevestigen. Maar bevestigen ze elke affaire? Waren ze er zelf rechtstreeks bij betrokken? Telt de instemming van ‘sommige’ mensen met beschuldigingen van een totalitair regime een halve eeuw later als objectief en voldoende bewijs voor hun waarheidsgehalte?

Feiten in de Poolse context

Eén bron die werd aangehaald is een brief van Wojtyła zelf, waarin hij pater Józef Loranc toestemming gaf weer te gaan werken als priester, maar waarbij hij hem wel verbood met kinderen te werken; ook andere sancties bleven gelden, waaronder dat deze pater geen biecht meer mocht horen.

De toekomstige paus had verhalen van misbruik al in het begin van 1970 te horen gekregen, nog voordat Loranc was gearresteerd, en had toen wel meteen de priester geschorst, overeenkomstig met canoniek recht. De geheime dienst had blijkbaar ook beschreven hoe hij in meerdere parochies populair en onberispelijk was geweest. Toen dan ook aantijgingen tegen hem waren gedaan, waren de reacties aanvankelijk verdeeld geweest en had een groep vrouwen de priester verdedigd.⁸

Het lijkt dan moeilijk vol te houden dat er in dit geval sprake was van het verdoezelen, of geheimhouding van misbruik, door kardinaal Wojtyła. De in de brief vermelde vervolgmaatregelen die Wojtyla instelde in reactie op het strafproces van Loranc, nadat deze zijn straf had uitgezeten, waren wel te mild en, met de kennis van nu, ontoereikend en onverstandig. Bezien echter volgens de maatstaven, inzichten en beleid die in die tijd nog algemeen gangbaar waren m.b.t. pedofilie, waren zijn opgelegde beperkingen wat betreft het opnieuw omgaan met kinderen zelfs eerder ongebruikelijk voorzichtig te noemen.

Het kwaad kon zich helaas voortzetten, omdat Loranc naar andere bisdommen zwierf, waar Wojtyła juist geen controle over had. Daar viel hij in herhaling, terwijl de communistische staat zelf actief wegkeek.⁹

Rare timing en verdachte aanhangers

Overbeek wil een boek, Mea Culpa, dat deze aantijgingen uitwerkt, volgend jaar publiceren in het Pools. Het komt wat bevreemdend over dat een Nederlandse journalist een dergelijk boek wil publiceren in het Pools? Een opvallende timing ook, met mogelijk sterk politiek beladen gevolgen, met het oog op de komende parlementsverkiezingen in Polen volgend jaar, waarbij progressieve en pro-EU partijen hopen de meer pro-katholieke PiS te verslaan? En het aanzien van Johannes Paulus II als symbool van anticommunisme en conservatief katholicisme voor deze partijen een vervelend obstakel zal vormen.

Dagblad Trouw haalde een ex-priester, Thomas Doyle, aan over de vermeende ‘onthullingen’ omtrent Johannes Paulus II.

Deze Doyle heeft eerder echter een boek geschreven waarin hij pleit voor samenwerking tussen linkse christenen en marxisten bij het omverwerpen van de christelijke hiërarchie.¹⁰ Zijn sympathie voor communistisch methoden en steun voor marxistische revolutie tegen de katholieke kerk, maakt in mijn ogen zijn oordeel over communistische aantijgingen tegen Johannes Paulus II even betrouwbaar als bijvoorbeeld die van David Duke over door racisten gedane aantijgingen tegen Martin Luther King.

Doyle is vaak gepresenteerd als een ‘slachtofferactivist’ die in 1985 de kerk in een rapport al zou hebben gewaarschuwd m.b.t. de problemen van misbruik en daardoor een veelbelovende loopbaan binnen de kerk zou zijn misgelopen. In werkelijkheid was hij gestraft door de kerkelijke hiërarchie omdat hij gearresteerd was wegens dronken achter het stuur zitten.¹¹ Het klopt wel, dat het rapport uit 1985, waar hij mede-auteur van was, waarschuwde voor schandalen door misbruik van priesters en stelde dat de therapie die tot dan toe was toegepast niet werkte. Dit rapport riep echter zelf op tot intensere vormen van therapie waarna priesters die kinderen hadden misbruikt wel weer opnieuw met kinderen zouden kunnen gaan werken. Het maakte dus juist zelf ook deel uit van het voortduren van het probleem.¹²

Mensen die opkwamen voor de nagedachtenis van een later overleden slachtoffer, Dick Nudeau, hebben aangegeven dat Doyle het aanvankelijk had doen voorkomen alsof hij deze Nudeau wilde steunen en stukken wilden schrijven voor diens site, maar dat hij hem jaren later (na zijn dood) belasterde, ‘onder de bus gooide’ en zelfs meineed zou hebben gepleegd tijdens de Cornwall Public Inquiry. Doyle had onder ede beweerd, dat hij niet verwacht had dat mails van hem aan Nudeau gepubliceerd zouden worden op diens site toen uit deze mails bleek dat Doyle niet alleen (deed alsof hij) streed tegen misbruik in de kerk, maar ook openlijk haar leer verwierp en haat koesterde voor bisschoppen. Dit is strijdig met het gegeven, dat hij in zijn mails expliciet toestemming gaf voor publicatie en aanbood om meer te schrijven. Doyle suggereerde dus in feite, dat dit slachtoffer hem gebruikt zou hebben terwijl volgens de verdedigers van Nudeau het omgekeerde het geval was.¹³

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals De seksuele revolutie, in onze boekenwinkel.

Volgens deze verdedigers zou Doyle dus tegen slachtoffers hebben gelogen, hen hebben gebruikt en vervolgens weer hebben laten vallen. De reputatie en veiligheid van slachtoffers en kinderen zouden in gevaar zijn gebracht teneinde propagandastunts tegen de kerk te kunnen scoren. Doyle speelde een belangrijke rol in de documentaire Mea Maxima Culpa: Silence in the House of God. De makers misleidden scholen om kinderen (met hun naamplaatjes) zichtbaar te filmen in Ierland voor een sterker emotioneel effect. Daarna werd het beeldmateriaal gebruikt, hoewel de ouders en schoolautoriteiten tegen privacy-schending waren. Doyle zelf zou slachtoffers zelfs hebben gesuggereerd dat hij even kon bellen naar het Vaticaan voor een ontmoeting dezelfde dag (probeer dat maar met welke andere regering dan ook)? Toen dat (uiteraard) niet doorging waren de slachtoffers weer teleurgesteld wat de kerk weer in een ongevoelig daglicht zette.¹⁴

Doyle is later zelf kort ingegaan op het feit dat hij in het rapport van 1985 juist ook opriep tot een zachte behandeling van misbruikende priesters, en wel in een boek dat hij schreef samen met Patrick J. Wall en Richard Sipe. Er werd weinig inhoudelijk ingegaan op de feiten. De activisten voor misbruikslachtoffers die dit hadden aangekaart werden weggezet als conservatief en tegen de seksuele revolutie en zouden gelukkig weinig serieus worden genomen. En volgens hen wisten ze te weinig van theologie.¹⁵

Mede-auteur Sipe was een therapeut en ex-priester getrouwd met een ex-non. Sipe steunde actief de theorie over het bestaan en de invloed van ‘verdrongen herinneringen’ en hoe deze weer naar boven konden worden gehaald via hypnose. Pseudowetenschap die door geestelijke gezondheidszorg is verworpen. Sipe steunde specifiek de verhalen van Jean Hargadon Wehner en de ‘herinneringen’ die ze had weten boven te halen. Behalve dat hij haar steunde en zelf diende voor The Keepers diagnostiseerde hij ook haar aandoening als PTSS (onprofessioneel en belangenverstrengeling?).¹⁶ Terwijl hij dit soort wetenschap steunde, (inclusief dubieuze verhalen die daarop waren gebaseerd die tegen de kerk gericht waren), verdedigde hij tegelijkertijd zijn vriend en collega John Money en gebruikte diens onderzoek als bronnen in zijn boeken over seksualiteit; ook nog nadat de fraude door Money en zijn misbruik van de voor zijn onderzoek gebruikte Reimer tweeling bekend was geworden. Money had al decennia eerder gesteld dat hij dacht pedofilie positief kon zijn en liefdevol.¹⁷ Hier had Sipe geen moeite mee. Hij gebruikte ook Kinsey’s vervalste onderzoeken nog, nadat was aangetoond dat deze kinderen had laten misbruiken voor onderzoeksdoeleinden.¹⁸

Sipe lijkt al met al weinig moeite te hebben gehad met misbruik wanneer het uit de progressieve hoek van de seksuele revolutie kwam. Misbruik was alleen ‘echt’ misbruik als het door gevoelloze, seksueel gefrustreerde priesters plaatsvond. Zijn onderzoek was echter grotendeels gebaseerd op gesprekken met priesters die kampten met seksuele problemen. Sipe schroomde niet dat te presenteren als representatief voor de gemiddelde geestelijke.¹⁹

Sipe schreef vooral vanuit het perspectief van de progressieve en ‘vrijgevochten’ geestelijke die moeite had met de seksuele leer van de kerk. Je zou kunnen zeggen: vanuit het perspectief van de misbruiker die de kerk als instituut de schuld gaf. Kan zijn visie beïnvloed zijn door het feit dat hij zelf niet aan het celibaat kon voldoen?

Sipe is zo ver gegaan dat hij beweerde dat het nazisme beïnvloed was door de katholieke visie op het celibaat,²⁰ ondanks dat de nazi’s hun meeste stemmen van vrijzinnige protestanten kregen, het celibaat wilden afschaffen en zelf ruim 300 priesters onterecht beschuldigen van misbruik tijdens een propagandacampagne.²¹

Zowel Doyle als Sipe hebben samengewerkt met SNAP (Survivors Network of those Abused by Priests). Een organisatie die beweerde op te komen voor slachtoffers maar waarvan bleek dat ze publiciteitsstunts organiseerden om op die manier advocaten te helpen de kerk aan te klagen en schikkingen te krijgen; en dat ze hier voor zelf stiekem donaties zouden hebben gekregen van die advocaten. Gretchen Hammond een werkneemster die hier kritiek op had werd ontslagen, maar klaagde SNAP aan. Ze hebben uiteindelijk Hammonds stilte afgekocht met een schikking.²²

Eindvraag: komen er excuses van het RD, Trouw en NOS?

Gezien het gebrek aan ondersteunend bewijs voor de beschuldigingen, de onbetrouwbaarheid, partijdigheid en antikatholicisme van de Poolse geheime dienst indertijd, evenals de recent bekendgemaakte feiten die Johannes Paulus II juist ondersteunen, is de vraag: biedt het RD haar excuses aan aan de katholieke kerk? Zullen Trouw en NOS hetzelfde doen?

Wordt de publicatie van het Mea Culpa boek afgezegd gezien de feiten die nu wel bekend zijn om zo geen desinformatie te verspreiden in Polen; dat nu tijdens de oorlog in Oekraïne meer dan ooit eenheid nodig heeft?

Of lijdt het RD aan dezelfde blinde vlek als Gerrit Hendrik Kersten, waardoor ze meegaan in methoden van een totalitair regime, wanneer dat een groep aanvalt waar ook gereformeerden een hekel aan hebben?