Oorlog als avontuur

Zoals Stanley Kubrick zei, er valt meer over oorlog te zeggen dan dat het slecht is.¹ Hoe afschuwelijk het ook mag klinken, oorlog kan een bedwelmend avontuur of zelfs een spirituele ervaring zijn. In sommige gevallen kan het het beste in mensen naar boven halen. Ernst Jüngers In Stahlgewittern (Nederlands: Oorlogsroes) getuigt daarvan. Het is een witte raaf onder oorlogsromans, in die zin dat het over oorlog gaat, maar niet tegen oorlog is. Jünger geeft een overtuigend pleidooi dat de verschrikkingen van oorlog en het pacifisme dat ze voortbrengen, slechts de helft van het verhaal zijn. Misschien minder.

De teneur van In Stahlgewittern is er een van avontuur, zonder ons de gruwelijkste details te sparen. We hebben in essentie te maken met een bewerkt dagboek (non-fictie dus), dus we krijgen de oorlog, de eerste wereldoorlog welteverstaan, in al zijn facetten te zien. De ellendige sleur van het loopgravenleven, slechts af en toe onderbroken door spanning aan het front; de logistiek en verveling daarachter; de kameraadschap, de ontberingen, de angst en zelfs, zoals die keer dat een van Jüngers kompanen tot aan de Britse linies tijgerde om een bel met een touw aan het prikkeldraad vast te maken om de Britten hoorndol te maken, de ongezouten lol. Hoe gek dat ook moge klinken, bij tijd en wijle leest In Stahlgewittern als een schelmenroman.

Het boek gloreert wanneer Jünger de verscherpte ontvankelijkheid van de zintuigen beschrijft en het transcendente gevoel een te zijn met de elementen en de universele menselijke geest dat over hem komt in het heetst van de strijd. Hij voelt geen persoonlijke animositeit tegen de vijand, noch wordt hij gedreven door oppervlakkige politieke sentimenten. Uiteindelijk is oorlog voor Jünger een arena voor de ziel, waar de mens oog in oog komt met zichzelf. Er kan hier een parallel getrokken worden met de Bhagavad Gita.²

Ondanks dat is het boek geschreven in een pretentieloze, bijna journalistieke stijl en alleen in opwellingen slaat hij een poetische of wijsgerige toon aan, evenwel zonder te overdrijven. Jünger is een meester in deze schrijfstijl en het genoegen is aan de lezer. Toegegeven, het boek kent weinig variatie of ontwikkeling, maar met een lengte van een goeie 200 bladzijdes, gaat het toch niet vervelen.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals De seksuele revolutie, in onze boekenwinkel.

Velen hebben aanstoot genomen aan het feit dat Jünger zich niet moreel uitspreekt tegen oorlog, anders dan een Erich Maria Remarque.³ Sommigen hebben hem zelfs ervan beticht een poseur te zijn en machismo te veinzen. Walter Benjamin noemde hem een oorlogsestheet.⁴ Jünger kan op een oppervlakkige lezer inderdaad overkomen als een dandyesk figuur, die het oorlogsgewoel doorwandelt als een stripfiguur dat steeds weer ongedeerd de grootste gevaren trotseert, als een martiale Kuifje. Denkers van Benjamins filosofische bloedgroep hebben hem daarom ook verweten een proto- of kastfascist te zijn.

Maar pas op. Jünger was het tegenovergestelde van een leunstoelkrijger. In Stahlgewittern is het eerlijke verslag van een soldaat die keer op keer gewond is geraakt, velen van zijn wapenbroeders in de strijd verloren heeft en wie geen ontbering en ongemak bespaard is gebleven. Ondanks dat alles heeft hij de oorlog altijd gekoesterd en als spirituele verrijking beschouwd. Als oorlog inderdaad een esthetische ervaring kan zijn en een vuurproef voor de ziel, als dat deel is van wat het betekent om mens te zijn, dan zij dat zo. Literatuur is niet voorbehouden aan oude wijven (m/v).