Rainer Wüssle
Siciliaanse overdenkingen
Twee korte reflecties uit een beschadigde tijd
“No Woman, No Cry”
Tien voor twaalf vangt hij al aan, precies op het moment dat men, op het kleine balkonnetje, inpandig en afgeschermd tegen de zon, verder wil gaan met zijn manuscript. Doorechoënde derderangs rendities van Clapton-classics en reggae-lite irriteren onmiddellijk en verpesten de serene atmosfeer van de zonnige ochtend in Ortigia.
Het is onduidelijk waar precies de dodelijke klanken, die net luid genoeg zijn om je humeur te verpesten, vandaan komen. Vanaf de dakrand heeft men geen blik op de straat eronder. Waarschijnlijk weer zo’n muzikant die ’s avonds steevast je maal bij zonsondergang komt verpesten en dan verwacht dat je erom gevraagd had. Je bent immers een toerist, een sentimentele noorderling die graag romantiseert over het zuiden. De weerzin om te gaan kijken is te groot. Dan maar een middagdut. Drie uur later blijkt er nog geen einde gekomen aan de backing tape cum gefiedel op elektrische gitaar en halfgeneuzelde tekst. Het blijkt — de aandrang om het nu te weten is te groot — een Afrikaan te zijn, die met microfoonstandaard en apparatuur staat genesteld tegen de zijwal van de magistrale kathedraal. Het blanke marmer van de straat verhoogt de echo natuurlijk enorm. De Afrikaan is zich niet bewust van de verpestende sfeer die hij al drie uur lang — drie uur lang dezelfde Clapton-scheisse — op de menigte voor, boven en opzij van hem afvuurt.
Het is niet helder of de hipster-zwerver, met rioolherder en klaagkarton, die naast hem is gelokaliseerd, bij hem hoort. Waarschijnlijk iemand die zijn solidariteit wil betonen met de misdeelde medemens van het andere continent. Met welk doel is de Afrikaan overgestoken? Wilde hij verder, naar Germania of het land der Vikingen? Bleef hij daarentegen steken op het eerste het beste eiland dat hij tegenkwam en moest hij van armoe emplooi zoeken op de reet van de Europese Unie? En hij is niet eens de meest gelukkige, ondanks de elektrische apparatuur, die hij waarschijnlijk geschonken gekregen heeft. In het viersterren-hotel waarvandaan die lelijke, de lucht vervuilende klanken werden gerecipieerd zijn twee medemisdeelden aangesteld in de keuken—een teken van een geslaagdere integratie, ogenschijnlijk. Anders dan de Afrikaan-muzikant, die op ouderwetse wijze van buitenaf zijn Andersheid opdringt, reveleert de in het voor blanke romantici bedoelde hotel aangestelde Indiër zijn Andersheid door een gebrek aan finesse, dat hem ook niet kwalijk genomen kan worden. Waar de Napolitanen van Pastarell in Turijn precies, elke keer, de juiste substantie en hoeveelheid creëren, produceert de Indiase barrista-leerling onbekommerd en onverschillig het gekleurde water dat je thuis, en beter, ook kunt brouwen. Men is het vergeten hem de fijne details van de Mediterraanse ervaring mede te delen. De teleurstelling is dubbel groot: je mist een excellente doppio — in het Zuiden!
Westerse integratie kan niet on-the-cheap verkregen worden. De fijne details van cultuur zijn niet middels het half instuderen van Clapton klassiekers te verkrijgen. In het geval van de Indiër-barrista is de hotelier schuld: hij denkt twee vliegen in een klap te slaan: linksliberaal applaus voor zijn wokeness en neoliberaal gewin met goedkope arbeidskracht. De echte romanticus prikt dit door door de volgende keer weg te blijven.
Fulmine in Taormina
De vraag is waarom in zuidelijke contreien de mens zijn eigen omgeving bevuilt — overal plastic en afval dat een paradijselijk landschap ontsiert. Langs wegen, achter muurtjes, tegen berghellingen verspreiden zich de talloze achterblijfsels van gemakzuchtig modern consumentisme. De toerist voelt zich niet gehinderd en gooit de calvinistische remmen los. Ecologisch laissez-faire, want volgende week zijn we toch weer zuhause. Maar er is een gedeelde overeenkomst ook op een ander niveau: de mythos van het klimaatbewustzijn en zijn eigen milieu.
Verschil is dat het ene bewustzijn niet gepaard gaat met zelfvoldaanheid, maar slechts opportuun is. Zo lang de toerist blijft komen zijn de straten — in Siracusa meer dan in Taormina — opgeruimd, de plaveisels schoon, het vuil verwijderd, want de omgeving, de habitat, betaalt. Het klimaatbewustzijn is hier mythisch omdat ze niet uit een ulterieur doel, een schonere natuur, als zodanig bestaat, maar puur vanuit levensbehoud op korte termijn. De bevuiling daar waar het het toerisme niet hindert, vindt zonder morele wroeging plaats.
De toerist echter die met zijn onnodige four-wheel-drive Via Luigi Pirandello omhoog rijdt en de kleine parkeerplaats bij het viersterrenhotel overbevolkt, is dezelfde die zijn schoolgaande kinderen op vrijdag voor het klimaat laat spijbelen, en zich op de zaak laat gezeggen over tips voor een groener gedrag. De mythos van het klimaatbewustzijn is hier willens en wetens een gewetenssusser die niet bijdraagt tot een schonere omgeving, zelfs niet op korte termijn. De bemiddelde noorderling bevuilt zo de habitat die voor de gastheer in het zuiden van levensbelang is en kan tegelijkertijd, op afstand, een rein geweten behouden over zijn eigen gewetenloze bijdrage aan climate change.
