Wonen op zolder bij je ouders: loser of ascetische intellectueel?

Catherine van Siena bleef bij haar ouders wonen, bleef bewust maagd, volgde geen uitgebreide opleiding, zocht geen carrière en stierf toen ze 33 was. Ze was ook een van de meest beroemde vrouwen uit de hele periode van de middeleeuwen en werd bewonderd en geprezen lang na haar dood. Ze werd officieel heilig verklaard, minder dan een eeuw naar haar dood, had visioenen van God en werd serieus genomen door de Paus.¹

Zou haar leven tegenwoordig als geslaagd gezien worden? Wat is een geslaagd leven? Wat is het goede leven? Gaat het om hoe de meeste mensen het definiëren of heeft het een objectieve betekenis?

Pluk de dag?

Maagd zijn lijkt tegenwoordig iets om je voor te schamen. Gematigde ‘conservatieven’, en bijna iedereen links van hen, zijn het hier over eens. In ieder geval zeker niet iets om trots op te zijn. Het is beter je maagdelijkheid te verliezen, zelfs als je geen kinderen krijgt en het niet doet binnen een liefdevolle relatie. In ieder geval heb je dan de ervaring meegemaakt.

Seksualiteit is een essentieel deel van wie je bent. Je instincten zijn bepalend.² De naturalistische levensvisie. Seks = liefde. Seksspeeltjes worden inmiddels daadwerkelijk liefdesspeeltjes genoemd. Liefde gaat niet meer om iets hogers, verhevens, puurs. Maar om een gevoel. Al is het maar een gevoel van intens plezier.

Alhoewel Oosterse spiritualiteit verheerlijkt wordt in westerse cartoons en films, worden daarvan vooral geduld en discipline, maar niet de verdere ascese, benadrukt. Wie is bekend met het celibaat onder boeddhisten? Daarentegen werd maagdelijkheid vroeger juist als waardevol gezien, omdat het behoud van puurheid, vrij zijn van toegeven aan lust, als uitzonderlijk en sterk werd gezien. Het stond voor onthouding en het weerstaan van tijdelijk en vleselijk genot. Het weerstaan van genot, niet het nastreven ervan, werd toen bewonderd en gecultiveerd door bijvoorbeeld de volgelingen van Pythagoras.³ Nu wordt gebrek aan het verkrijgen van plezier gezien als een falen.

Materialisme

Zo’n houding is logisch, wanneer je er overtuigd van bent, dat ‘you only live once’. Als er niks bestaat buiten dit aardse leven dan is het belangrijk hier zo veel mogelijk uit te halen. En als er geen onsterfelijke ziel, noch objectief goed en kwaad is, dan is leven om wille van wijsheid, heiligheid of deugd tijdverspilling.

Utilisme of hedonisme zijn dan de meest logische levensfilosofieën. Je kunt leven gericht op het vermeerderen van het aardse geluk van anderen, of dat van jezelf, of een combinatie van die twee. Je bezighouden met abstracte concepten met een betekenis of waarheid los hiervan, is dan tijdverspilling. Zelfs vriendschap in de Aristotelische zin, lijkt zinloos.

De Reactionair

Boekenwinkel

Ondek onze grote collectie boeken, zoals De seksuele revolutie, in onze boekenwinkel.

De focus ligt op verlaten van het gezin, deel worden van de massa, de kudde en deelnemen aan de consumptiecyclus. Door te produceren voor de economie, door arbeid te verrichten, draag je bij aan de samenleving. Door weg te gaan bij je ouders ben je hen niet meer tot last en tegelijk wordt er niet meer verwacht dat je voor hen zorgt als ze oud zijn. Je talenten ontwikkelen betekent vooral je lichaam ontwikkelen, of praktische intelligentie, of kunst of filosofie waar je geld mee kan verdienen (dus eigenlijk vermaak voor anderen). Dingen die gewaardeerd worden terwijl je leeft. Wat waardevol is in de ogen van de meerderheid nu.

Leven gaat weer om overleven. Net als voordat we de luxe van beschaving hadden verworven. Toen we leefden als jagers en verzamelaars. Deze visie verenigt naturalisme en materialisme, atomistisch individualisme en kudde-denken. De moderne levensvisie. Deze wordt gevolgd door progressieven, van marxisten tot liberalen, maar raar genoeg ook door veel mensen die stellen conservatief, christelijk, of anderszins spiritueel te zijn.

Klassieke zingeving

Maar dit is zeker niet de klassieke visie. Socrates wilde juist geen geld ontvangen voor zijn werk, voor het onderwijzen van de jeugd. Hij wilde ook niet populair of geliefd worden. Hij stierf voor zijn idealen.

Een zinvol leven, gevolgd door een zinvolle dood. Als strijder of als martelaar. Een leven van hogere betekenis. Dat verheerlijkten Grieken, Perzen, Japanners en christenen.

Een leven gericht op de de groei en heiliging van de eigen ziel, geest en hart en het delen van je verkregen wijsheid en inzichten met anderen, is een leven van persoonlijke verbetering en bijdragen aan het goede in anderen. Een bijdrage aan de objectieve strijd van het goede tegen het kwaad. In plaats van het meeste geluk voor de meeste mensen komt de focus meer in de buurt van het meest goede voor de meeste mensen, alhoewel het bovenal om het hogere, of specifiek om God gaat.

Alhoewel religieuze autoriteiten altijd georganiseerd waren (totdat dit werd aangevallen door de concurrentie, de aristocratie en burgerij, tijdens de vroegmoderne periode) was niet elke religieuze roeping geïnstitutionaliseerd, een baan. Tegenwoordig lijkt elke religieuze roeping vooral als een vorm van werk te worden gezien. Monnik, priesters, hulpbisschop, dominee, evangelische megakerk predikant, rabbijn, bevrijdingstheoloog. Je biedt je aan, volgt er opleidingen voor, werkt je omhoog, verleent er een wereldse status aan, steunt erop voor bestaanszekerheid. Ironisch, aangezien Jezus vooral vissers en andere laagopgeleide (of niet opgeleide) mannen benoemde als apostelen.

De vroege Kerk was allesbehalve democratisch en juist zelfs ultra-hiërarchisch. De bisschoppen hadden als opvolgers van de apostelen absolute doctrinaire en disciplinaire autoriteit en toch erkenden ze profeten en visionairen. Die konden geen andere leer verkondigen, maar wel mensen onderwijzen en ondersteunen met diepgang en wijsheid waarvoor geen standaard opleiding bestond. Legitieme profeten werden gerespecteerd zonder dat er gekeken werd naar hun afkomst, ras, nationaliteit, leeftijd of geslacht. Jonge meisjes, slaven, bejaarden, weduwen en chronisch zieken genoten status en aanzien binnen de Kerk.

Er was iets buiten menselijke sociale structuren, buiten de politiek, buiten de markteconomie, buiten materialisme.

Toen kwam de Franse Revolutie, de homogene samenleving, massakapitalisme, verplicht basisonderwijs, verplicht middelbaar onderwijs en inmiddels ben je niks zonder een vervolgopleiding. Alles wordt gereguleerd. Alles is officieel. Vanaf je 4de jaar ga je 5 dagen per week het grootse deel van de dag naar school. Routine. Het herhalen van stof om het te onthouden voor toetsen en het meeste een jaar later nog eens weer te geven. Hoeveel echte kennis blijft hangen? Leer je niet vooral hoe testen te halen? Werkt het niet als iets geestdodends? Waarom lijkt Foucault’s kritiek zo weinig invloed te hebben gehad juist op dit vlak? Hij zag de telkens nauwere instituties binnen de samenleving als een gevangenis waar mensen discipline internaliseerden.⁴

School wordt in alle media standaard als saai neergezet. Wie spijbelt niet eens? In het oude Athene gingen mannen naar de ‘akademeia’ omdat ze daadwerkelijk wijs wilden worden.

Tegenwoordig moet je als tiener op tijd vervolgopleidingen kiezen en plannen voor de baan tot je 65ste, nee wacht nu 67ste.

Conclusie: Het moderne en het vroegere wijsgerige pad

Vergelijk het moderne geplande leven met hoe Plato, Confucius en Miyamoto Musashi hun roepingen vervulden. Plato adviseerde meerdere tirannen in Syracuse en werd uiteindelijk telkens in de gevangenis geworpen. Confucius verliet de staat Lu waar hij de hertog adviseerde vanwege diens corruptie. Hij reisde van staat naar staat en verkondigde zijn ideeën, zonder dat die ergens daadwerkelijk werden ingevoerd.

Al deze mensen zouden tegenwoordig als losers worden gezien. Ze hadden geen huis, stabiel inkomen, noch directe constante politieke invloed tijdens hun leven. Ze reisden zonder definitief doel. Hun focus op waarheid en integriteit kostte hen vrienden, hun vrije en ongeremde geest een stabiele carrière. Plato stierf ook kinderloos. Vaderschap leek niet samen te gaan met zijn roeping. Miyamoto Musashi wordt ook traditioneel beschreven als celibatair in klassieke geschriften.⁵⁶

Het celibaat was niet de norm voor uitzonderlijke mensen maar kwam wel disproportioneel vaak voor.

Welke vorm van leven daadwerkelijk zinvol en goed is, zal uiteindelijk ieder mens voor zichzelf moeten bepalen. Ik hoop met dit perspectief te hebben bijgedragen aan verbreding van die reflectie.